در لبه شمالی زون ایران مرکزی در جنوب¬غرب سبزوار، توالی ضخیمی از سنگ¬های آذرین-رسوبی به سن کرتاسه پسین برونزد دارد. سنگ‎های آذرین شامل انواع خروجی (تراکی‎آندزیت، داسیت و ریولیت) و نفوذی نیمه¬عمیق (گابرو، گابرودیوریت، دیوریت و گرانیت) هستند. این سنگ‎های آذرین، ویژگی¬های زمین¬شیمیایی سنگ¬های ماگمایی پهنه-های فرورانش جزایر کمانی را دارند و در نمودارهای تمایز محیط زمین‎ساختی در این قلمرو قرار می¬گیرند. ماگمای مادر این سنگ‎ها دارای سرشت تولئیت جزایر کمانی بوده و از ذوب بخشی یک منشأ گوشته‎ای تهی شده اسپینل لرزولیتی در خلال بسته¬شدن حوضه اقیانوسی نئوتتیس سبزوار در کرتاسه پسین حاصل شده¬ است. این منشأ گوشته‎ای تهی شده تحت تأثیر سیال¬های متاسوماتیک حاصل از آب¬زدایی ورقه اقیانوسی فرورانده شده نئوتتیس قرار داشته است.

رفتار شکل‌پذیر و ضخامت قابل توجه از سازند نامقاوم گچساران در بالای واحد¬های مقاوم میانی کربناته در توالی رسوبی فروافتادگی دزفول جنوبی، منجر به بروز سبک¬های متفاوت چین‌خوردگی در بالا و پایین این سازند و همچنین تکامل ساختارهای توسعه‌یافته در واحدهای سنگی منطقه شده است؛ به‌طوری‌که ساختارهای بخش بالایی و پایینی آن کاملا از یکدیگر جدا شده و بر یکدیگر منطبق نیستند. محاسبه زاویه بین یالی، شیب راندگی اصلی و درصد نازک¬شدگی در تاقدیس واقع در بالای افق گچساران، چين¬هاي جدایشی گسل¬خورده را نشان می-دهد که نشانگر هندسه چین در مرحله ابتدایی توسعه این تاقدیس می¬باشد. نیمرخ¬های لرزه¬ای تاقدیس در زیر افق گچساران، سبک چین‌خوردگی وابسته به انتشار گسل را نشان می¬دهند. در فرو افتادگی دزفول جنوبی، چین‌خوردگی در سازند گچساران با طول موج¬های کوتاه‌تر و به شکل چین¬های ناهماهنگ رخ می¬دهد و به‌عنوان سطح تجزیه برای چین‌های زیرین عمل می¬کند که ناودیس¬ها در این افق متحرک به‌طور مستقیم، تاقدیس¬های سازند کربناته را می¬پوشانند. چین¬های مدور در تاقدیس زیرین در سازند¬های کربناته، چین¬های تحمیلی همراه با گسل¬های پرشیب هستند که بالای یک سطح جدایشی عمیق جدایش یافته¬اند و نهایتا به‌وسیله دگرشکلی پیشرونده، گسل خورده¬اند. تفسیر مقاطع لرزه¬ای در فروافتادگی دزفول جنوبی نشان می¬دهد که مهاجرت جانبی در واحد¬های نمکی 2 و 4 سازند گچساران رخ می¬دهد و واحد¬های بالایی و پایینی سازند گچساران در مهاجرت نمک نقشی ایفا نمی¬کنند. مهاجرت جانبی نمک سازند میوسن گچساران به‌وسیله رشد تاقدیس زیرسطحی در طی چین‌خوردگی و بارگذاری سازند¬های رویی در بالای سازند گچساران انجام می¬شود.

پیش¬بینی تراز سطح آب زیرزمینی به‌منظور درک صحیح در مورد روند تغییرات آبخوان و مدیریت و برنامه¬ریزي این منابع آبی ارزشمند، بسیار مهم است. این مقاله از مدل هیبریدی هالت¬وینترز موجکی(WHW) برای اولین بار در شبیه‌سازی تراز سطح ایستابی بهره گرفته است. بدین منظور از سری زمانی 16 ساله نوسانات ماهانه تراز سطح آب زیرزمینی در دو چاه مشاهده-ای آبخوان ساحلی ارومیه استفاده شد. در WHW سری زمانی مادر به چندین زیر سری با مقیاس¬های زمانی مختلف تبدیل شد، سپس زیر سری¬های زمانی به‌صورت تک‌تک به‌عنوان ورودی مدل HW قرار گرفته و با تجمیع خروجی¬ها تراز محاسباتی سطح ایستابی به دست آمد. پس از آن عملکرد مدل WHW با مدل¬های خطی ARIMA، HW وSARIMA و نیز مدل¬های هوشمند غیرخطی شبکه عصبی(ANN) و رگرسیون بردار پشتیبان(SVR) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در مدل WHW در مقایسه با مدل¬های خطی، معیار خطای NSE و RMSE‌ در مرحله آزمون به ترتیب تا 30 و 60 درصد ارتقا یافته و در مقایسه با مدل¬های غیرخطی ANN و SVR عملکرد برابر و مشابه داشته است. همچنین نتایج نشان داد که هرچه تراز سطح آب زیرزمینی از تناوب¬¬های چندگانه و غیرفصلی بیشتری برخوردار باشد، دقت مدل WHWدر قیاس با مدل¬های خطی بیشتر می¬شود.

توده پریدوتیتی ده‌شیخ به عنوان بخشی از آمیزه‌های افیولیتی اسفندقه در جنوب بافت، در استان کرمان قرار دارد. مطالعه ساختارهای مجموعه‌های افیولیتی به لحاظ درک ژئودینامیک کمربندهای کوهزایی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این پژوهش، عناصر ساختاری بخش خاوری توده پریدوتیتی ده‌شیخ مورد مطالعه قرار گرفته و الگوی دگرشکلی حاکم بر منطقه و ارتباط آن با کمربند کوهزایی زاگرس مطالعه شده است. چین‌خوردگی نوارهای کرومیتیتی، دایک‌های دونیتی- پیروکسنیتی و توسعه پهنه‌های برشی شکل‌پذیر تا شکننده (گسل‌ها و رگه‌های منیزیت) ساختارهای اصلی این منطقه را شکل داده‌اند. شواهد ساختاری نشان‌دهنده رویداد دو مرحله متوالی دگرشکلی کششی/ تراکششی (D1) و ترافشارشی راست‌بر (D2) در این منطقه است. دگرشکلی کششی/ تراکششی اولیه در یک محیط پشت قوسی حین صعود توده پریدوتیتی ده‌شیخ سبب جای‌گزینی این گوشته لیتوسفری در اعماق کم پوسته با دگرشکلی کرومیتیت‌ها و تزریق دایک‌های دونیتی- پیروکسنیتی شده است. دگرشکلی ترافشارشی راست‌بر بعدی با تشکیل پهنه‌های برشی شکل‌پذیر- شکننده موجب جایگزینی آن در پهنه دگرگونی فشار بالا- درجه حرارت پایین سنندج- سیرجان شده است.

مرمرهای ناحیه خلج بخشی از واحدهای سنگی مجموعه دگرگونی مشهد هستند که تحت تاثیر سه مرحله دگرریختی قرار گرفته-اند. به‌منظور بررسی واتنش پایدار در مرحله اول دگرریختی، کشیدگی ایجاد شده در بودین¬ها در هفت ایستگاه اندازه¬گیری و سپس با استفاده از دایره مور مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج این بررسی¬ها نشان می¬دهد که نسبت قطرهای بیضوی واتنش دو بعدی برای این دگرریختی در ایستگاه¬های مختلف بین 05/1 تا 36/1 متغیر است. همچنین میزان بیشینه زاویه برش طی دگرریختی مرحله اول بین 4 تا 20 درجه می¬باشد. این نتایج با مشاهدات صحرایی که نشان می¬دهند دگرریختی غالب در جریان مرحله¬ی اول دگرریختی در رژیم برش محض روی داده و با تشکیل چین¬های پیوسته و بودین¬های تخته شکلاتی همراه است، مطابقت دارند. بودین¬های مورد بررسی در اثر ایجاد کشیدگی در دو جهت شکل گرفته¬اند. نتایج حاصل از بررسی واتنش همچنین نشان‌دهنده آن است که در جریان دگرریختی مرحله اول 5/0 تا یک برابر تغییر حجم مثبت در مرمرهای ناحیه خلج روی داده است.

توده­هاي نفوذي کمپلکس سورسات بخشي از توده­هاي نفوذي زون سنندج – سيرجان را تشکيل مي­دهند. بر­اساس مشاهدات صحرايي و مطالعات ميکروسکوپي، منطقه مورد مطالعه از هورنبلند گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت، گرانودیوریت و تونالیت تشکیل شده­ است. تجزیه مایکروپروب کانی­های آمفیبول (درگرانودیوریت و مونزودیوریت)، پلاژیوکلاز و آلکالی فلدسپار (در مونزودیوریت، گرانودیوریت و تونالیت) نشان می­دهد که آمفیبول­ها از نوع مگنزیوهورنبلند، پلاژیوکلازها از نوع آلبیت تا اولیگوکلاز و آلکالی­فلدسپارها از نوع ارتوکلاز هستند. با توجه به مطالعات ژئوشيميايي، واحد مونزودیوریت (توده­های خانقلی و ترکه­دره) از نوع I، با ماهیت کالک­آلکالن و متا­آلومين، در محدوده کمان ماگمایی (VAG) و دارای میزان نسبت 87Sr/86Sr اولیه و εNd به ترتیب برابر با 70448/0 و 12/0- است و از ماگمایی گوشته­ای، که تحت فرایندهای آلایش پوسته­ای قرار گرفته، ایجاد شده است. واحد گرانودیوریت (توده­های پیچاقچی، حمزه قاسم و شمال شرق خانقلی)، از نوع I با ماهیت متاآلومین تا پرآلومین و کالک­آلکالن است که در محدوده کمان ماگمایی VAG همراه با انکلاو ریز دانه مافیک، میزان نسبت 87Sr/86Sr اولیه و εNd به ترتیب برابر با 70529/0 و 82/2-، از اختلاط ماگمای مشتق شده از گوشته با مذاب حاصل از ذوب پوسته، ایجاد شده است. تونالیت –ترنجمیت­ها از نوع I با ماهیت کالک­آلکالن و پرآلومین بوده که با توجه به مقادیر پایین عدد منیزیم Mg# (9/2- 6/11)، Cr (20-46) و Ni (1-4/2(، مقادیر پایین نسبت­های La/Yb، Sr/Y و Nb/Ta و الگوهای کمتر تفریق یافته عناصر نادر خاکی و آنومالی منفی Eu، حاصل ذوب پوسته آمفیبولیتی هستند که خود از ذوب پوسته مافیک ضخیم شده یا بازالت­های زیر صفحه­ای در اعماق و فشار پایین با حضور پلاژیوکلاز در ناحیه منشا تشکیل شده است.

برآورد تانسور تنش برجا درحوضه­‏هاي رسو‏بي با استفاده از اطلاعات به دست آمده در طي حفاري و نمودارگيري در چاه­هاي اكتشافي و توسعه­اي نفت و گاز امکان‏پذیر است. محاسبه بزرگا و اندازه­گيري راستاي تنش­هاي برجا و رژيم تنش حاصل شده درمحدوده چاه­هاي مورد مطالعه دربرنامه­هاي بازيافت ثانويه از مخازن هيدروكربوري و همچنين­تحليل­پايداري ديواره چاه­ها كاربردهاي متعددي خواهد داشت. افزايش توليد با طراحي شكافت هيدروليكي، كاهش توليد ماسه در مخازن چند لايه­اي همچون ميدان بزرگ مارون با افق­هاي ماسه­اي سست و همچنين بهبود عملكرد حفاري در سازندهاي غيرمخزني همچون گچساران با ويژگي­هاي رئولوژيك خاص، نيازمند شناخت و آگاهي از شرايط تنش حاكم مي­باشد. در اين پژوهش تلاش گرديده است تا رژيم تنش برجا با استفاده از نتايج حاصل از مدل­هاي مكانيكي زمين در چند حلقه چاه منتخب در ميدان­هاي هيدروكربوري مارون و لالي در سازند مخزني آسماري و سازند غير مخزني گچساران تحليل گردد. نتايج حاصله نشان دهنده افت قابل ملاحظه بزرگاي تنش­هاي افقي در گذر از سازند گچساران به سازند مخزني آسماري بويژه در ميدان مارون مي­باشد. بزرگاي تنش­هاي اصلي محاسبه شده در سازندهاي­گچساران و آسماري ميدان لالي، نشان­دهنده رژيم تنش راستالغز(Shmax>Sv>Shmin) است، گرچه در سازند گچساران ميدان مارون، رژيم تنش تخمين زده شده در محدوده معكوس تا راستالغز مي­باشد ولي رژيم تنش غالب در مخزن آسماري اين ميدان از نوع نرمال است. اين وضعيت تنش برجا، بيان­كننده آن است كه شرايط ساختاري و همچنين اختلاف در­­عمق جايگيري اين ساختارها نقش مهمي در تغيير رژيم زمین‏ساختي بازی مي­نمايد.

شاخص­های زمین­ریخت ساختی برای بررسی تاثیر فعالیت زمین­ساخت فعال و تشخیص ناهنجاری­های مرتبط با آن به‌ویژه در مناطقی که کار مطالعاتی کمّی بر روی این نوع فعالیت­ها در آن صورت گرفته، می­تواند ابزار مفیدی باشد. منطقه موردمطالعه، واقع در گستره ساوه، بخشی از زون ساختاری-­ رسوبی ایران ­مرکزی است. با مطالعه نقشه­های زمین­شناسی و توپوگرافی و به‌کارگیری داده­های رقومی ارتفاعی، وضعیت فعالیت نسبی زمین­ساختی این گستره، با استفاده از برخی از شاخص­های ریخت زمین­ساختی ازجمله (Hi)، (Re)­ و(Bs) ، (AF)، (Vf)، (Vc) ،­(V)­، (SL) ، (Smf) و(Iat)، در هشت پیشانی و نه حوضه (شورپایینی، لار، بیدلو، امیرآباد، شوربالایی، اشتهارد، بوئین‌زهرا، عرب و خررود) با هم مقایسه شده است. شاخص انتگرال هیپسومتری ، بلوغ نسبی تمام حوضه­ها و فعالیت زمین­ساختی بیشتر حوضه عرب نسبت به سایر حوضه‌ها را نشان می­دهد. شاخص نسبت کشیدگی بیشترین کشیدگی برای حوضه­های لار، شوربالایی و خررود و کمترین کشیدگی برای حوضه شور پایینی می­باشد. شاخص عدم تقارن آبراهه­ها بیشترین برافرازش را برای حوضه بیدلو نشان می­دهد که برافرازش در سمت راست حوضه و ارتفاعات بین این حوضه و حوضه امیرآباد می­باشد. شاخص­های نسبت پهنای دره به عمق، شکل دره و نسبت عرض دره به ارتفاع دره،­ همگی بیانگر بیشترین فعالیت زمین­ساختی در دره­های واقع در مرز بین حوضه­های شوربالایی و امیرآباد ، قسمت جنوبی حوضه لار و مرز بین امیرآباد و بیدلو می‌باشند. شاخص شیب آبراهه ، حوضه­های خررود، بوئین‌زهرا و عرب را فعال­ترین حوضه­ها نشان می­دهد. همچنین شاخص سینوسیتی پیشانی کوهستان، فعالیت زمین­ساختی بالا را برای تمام حوضه­ها بیان می­کند. بر اساس نقشه پهنه­بندی زمین ساخت­فعال نیز می­توان گفت، ارتفاعات موجود در مرز بین سه حوضه­ اشتهارد، شور بالایی و امیرآباد، حوضه لار و قسمت­هایی از ارتفاعات موجود در بین حوضه­های بیدلو و امیرآباد، دارای بیشترین فعالیت زمین­ساختی بوده و در کلاس زمین­ساختی 1 و بسیار فعال قرار گرفته‌اند که متاثر از عملکرد گسل­های جارو، گمرکان،ایپک، تکیداق، علیشار می­باشد. همچنین سایر قسمت­ها در امتداد پیشانی کوهستان نیز در کلاس زمین­ساختی 2 و فعال می­باشند و مناطق پست­تر حوضه­هایی مانند خررود و بوئین­زهرا و عرب در کلاس زمین­ساختی 3 ، نسبتاً فعال و بخش­هایی از حوضه­های شور بالایی و شور پایینی در کلاس زمین­ساختی 4 و فعالیت کم قرار گرفته­اند. سه شاخص SL،Smf وVf حساس‌ترین شاخص‌ها نسبت به حرکات گسل‌ها می‌باشند. بالاترین نرخ شاخص SL برای حوضه‌های خر رود ، بوئین‌زهرا و عرب است که منطبق با موقعیت گسل جنب و لرزه زاي ایپک می‌باشد. همچنین فعال‌ترین حوضه از نظر شاخص Smf ، حوضه امیرآباد است که در امتداد گسل تکیداق می‌باشد. کمترین مقادیر شاخص Vf در مرز بین حوضه‌های شور بالایی و امیرآباد می‌باشد که در اطراف گسل‌های گمرکان و جارو می‌باشد.