کانی¬شناسی، ژئوشیمی و دگرسانی کانه¬ها در رگه¬های اپی¬ترمال کانسار گلوجه، شمال زنجان
محورهای موضوعی :مجيد قاسمي سياني 1 , بهزاد مهرابي 2 , محمد خان عزیزی 3
1 - ، دانشگاه خوارزمي
2 - دانشگاه خوارزمي
3 - مدیریت آموزشی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
کلید واژه: کاني‌شناسي ژئوشیمی, دگرساني رگه¬, های اپي‌ترمال ايالت فلززايي طارم-هشتجين گلوجه,
چکیده مقاله :
کانسار چند فلزي اپي‌ترمال گلوجه در بخش مرکزی ايالت فلززايي طارم-هشتجين در منطقه ساختاری البرز-آذربایجان (البرزغربی) قرار دارد. کانسار گلوجه متشکل از چهار رگه اصلی در دو منطقه مجزا با نام‌های گلوجه شمالی و گلوجه جنوبی است. آندزیت بازالت و داسیت به ترتیب سنگ میزبان کانه‌زایی در گلوجه جنوبی و گلوجه شمالی هستند. این منطقه دربردارنده سنگ‌هاي نفوذي (گرانوديوريت، گرانيت و کوارتز‌مونزونيت)، دايک‌های دیابازی و سنگ‌هاي آتشفشاني- آذراواری (داسيت، ريوليت، آندزيت‌بازالت، بازالت، آندزيت و توف) است. بر اساس روابط ژنتیکی و متقاطع رگه و رگچه ها، کانه‌زايي در رگه‌هاي گلوجه در سه مرحله (1) مرحله اول شامل مجموعه کانی‌های حاوی آرسنیک-آنتیموان-مس-طلا-آهن، (2) مرحله میانی شامل مجموعه کانی‌های حاوی سرب-روی-مس-نقره و (3) مرحله پایانی حاوی هماتیت، گوتیت و کانی‌های حاوی نقره، بیسموت، طلا و سرب تشکیل شده است. مطالعات کاني‌شناسي و شيمي کاني‌ها نشان داد که گالن در مرحله دوم (زیر مرحله 2B) حاوي ادخال‌هايي از کاني‌هاي نقره‌دار است. مهم‌ترین کاني‌هاي نقره‌دار در گلوجه شامل آرژنتيت، نقره‌طبيعي، تتراهدريت‌نقره‌دار، پلي‌بازيت، ماتيلديت و ماريت مي‌باشند. کانه‌زايي طلا در زیر مرحله 1B (مرحله اول) به همراه هماتيت‌هاي ورقه‌اي (اسپکيولاريت) به‌صورت خالص و در زیرمرحله 3A (مرحله سوم) به‌صورت ادخال طلای خالص و الکتروم در هماتيت و کوارتز رخ داده است. دگرساني‌هاي منطقه گلوجه شامل پروپيليتی، آرژيليکی، سريسيتي و سيليسي شدن بوده، که به‌صورت يک منطقه‌بندي مشخص تا 30 متر اطراف رگه‌ها در سنگ ميزبان گسترش دارند. حرارت‌سنجي کلريت در پهنه آرژيليکی دماي 275 درجه سانتی‌گراد (مرحله دوم کانه‌زايي) و در پهنه پروپیليتي دماي 200 درجه سانتی‌گراد (مرحله سوم کانه‌زايي) را نشان مي‌دهد. تبادلات جرمی پهنه های دگرسان نشان داد که عناصر آلومینیم، زیرکنیم، تیتانیم، ایتریم، نیوبیم و عناصر نادر خاکی سنگین، عناصر غیر متحرک در طی دگرسانی هستند.
The polymetallic epithermal Glojeh ore deposit is located in the middle of the Tarom-Hashtjin metallogenic province in Alborz-Azarbayejan (western Alborz). It consists of four major epithermal veins, in the South Glojeh and the North Glojeh areas. Andesitic basalt and dacite are hosting the mineralization in the South Glojeh and the North Glojeh veins, respectively. The in Glojeh area rocks include intrusive rocks (granodiorite, granite and quartzmonzonite), diabasitic dikes, and volcanic rocks (dacite, rhyolite, andesitic basalt and tuff). Based on genetic and crossed relations of vein and vienlets, mineralization in the Glojeh occurs in three stages: (1) early stage of Cu-Au-As-Sb-Fe-bearing minerals; (2) mid stage of Pb-Zn-Cu-Cd-Ag-bearing minerals and (3) late stage of hematite-goethite-Ag-Bi-Au-Pb minerals. Mineralogy and minerals chemistry studies show that galena in stage 2 (substage 2B) have inclusions of silver bearing minerals. Important silver bearing minerals in Glojeh veins are argentite, native silver, Ag-tetrahedrite, polybasite, matildite and marrite. Gold mineralization occured in substage 1B (stage 1), and is associated with specular hematite (specularite) as native gold and in substage 3A (stage 3) as inclusions of native gold and eletrum in hematite and quartz. Alteration in Glojeh district consists of propylilitization, argillization, sericitization and silicification, that have well-developed and zoned in the around Glojeh veins and extends ≈ 30 meters into the host rocks. Chlorite geothermometry in argillic zone (stage 2) and propylitic zone (stage 3) are 275°C and 200°C, respectively. Mass balance calculations indicate that Al, Zr, Ti, Y, Nb, and HREE were immobile elements during alteration.
- افتخارنژاد، ج.، 1359. تفکيک بخش‌هاي مختلف ايران از لحاظ وضع ساختماني در ارتباط با حوضه‌هاي رسوبي، نشريه انجمن نفت، 82، 19-28.
- آقانباتي، س، ع.،1383. زمين¬شناسي ايران. انتشارات سازمان زمين¬شناسي کشور، 345.
-حاج¬عليلو، ب.، 1378. متالوژني ترشيري البرز غربي-آذربايجان (ميانه¬ سيه¬رود) با نگرشي بر منطقه هشتجين. چهارمين همايش انجمن زمين¬شناسي ايران، 323-331.
- فریدی، م. و.، و انوری، ا.، 1383. نقشه زمین‌شناسی 1:100000 هشتجين. سازمان زمین¬شناسی و اکتشافات مواد معدنی کشور، 5664.
- قاسمی سیانی، م.، 1393. زمان و منشا رگه‌های اپی‌ترمال و زون‌بندی ژئوشیمیایی در کانسار گلوجه (شمال زنجان)، ایران، رساله دکتری زمین‌شناسی اقتصادی، دانشکده علوم‌زمین، دانشگاه خوارزمی، 200.
- قرباني، م.، 1386. زمين‌شناسي اقتصادي ذخاير معدني و طبيعي ايران. انتشارات آرين زمين، 515.
- هادي‌زاده، ح.، 1383. اکتشافات ژئوشيميايي از ديدگاه زمين‌شناسي اقتصادي در محدوده برگه توپوگرافي 50000/1 برندق (از ورقه 100000/1 ماسوله)، پايان¬نامه کارشناسي ارشد دانشکده علوم طبيعي، دانشگاه تبريز، 178.
- Barton, P.B. and Bethke, P.M., 1987. Chalcopyrite disease in sphalerite: Pathology and epidemiology. American Mineralogist, 72, 451–467.
- Barton, P.B., Bethke, P.M. and Roedder, E.,1987. Environment of ore deposition in the Creede mining district, San Juan Mountains, Colorado: Part III. Progress toward interpretation of the chemistry of the ore-forming environment. Economic Geology, 72, 1–24.
- Bente, K. and Doring, T., 1995. Experimental studies on the solid state diffusion of Cu and In in ZnS and on “disease”, DIS (Diffusion Induced Segregations), in sphalerite and their geological applications. Mineralogy and Petrology, 53, 285-305.
- Bente, K. and Doring, T., 1993. Solid-state diffusion in sphalerites: an experimental verification of the “chalco-pyrite disease”. European Journal of Mineralogy, 5, 465-478.
- Bindi, L., Evain, M. and Menchetti, S., 2007. Selenopolybasite, [(Ag, Cu)6(Sb, As)2(S, Se)7][Ag9Cu(S, Se)2Se2], a new member of the pearceite-polybasite group from the De Lamar mine, Owyhee county, Idaho, USA. Canadian Mineralogist, 45, 1525–1528.
- Bindi, L., Evain, M., Spry, P.G. and Menchetti, S., 2007b. The pearceite-polybasite group of minerals: Crystal chemistry and new nomenclature rules. American Mineralogist, 92, 918 –925.
-Buchanan, L.J., 1981. Precious Metal Deposits Associated with Volcanic Environments in the Southwest: In Relations of Tectonics to Ore Deposits in the Southern Cordillera. Eds. Dickson, W.R. and Payne, W.D., Geological Society of Arizona, Digest, 14, 237–262.
-Camprubí, A. and Albinson, T., 2007. Epithermal deposits in Mexico: Update of current knowledge, and an empirical reclassification. Geological Society of America, Special Paper, 422, 377–415.
- Chathelina, M., 1988. Cation state occupancy in chlorites and illites as a function of temperature. Clay minerals, 23, 471-485.
- Chathelina, M. and Nieva, D., 1985. A chlorite solid solution geothermometry, the los Azufrez geothermal system (Mexico). Contribution to Mineralogy and Petrology, 91, 235-244.
- Cook, N.J., 1998. Bismuth sulfphosalts from hydrothermal vein deposits of Neogene age, N.W. Romania, Mitt. Österr. Miner Ges, 143, 19 – 39.
- Cooke, D.R. and Simmons S.F., 2000. Characteristics and genesis of epithermal gold deposits. Reviews in Economic Geology, v. 13, 221–244.
- Ghorbani, M., 2013. The Economic Geology of Iran, Mineral Deposits and Natural Resources, Chapter 2: A Summary of Geology of Iran. Springer, 572.
- Gemmell, B., 2004. Low and intermediate-sulfidation epithermal deposits. ARC- AMIRAP, Australia, 57– 63.
- Gemmell, B., 2006. Exploration implication of hydrothermal alteration associated with epithermal Au-Ag deposits. ARC- AMIRAP, 588, 1-5.
- Grant, J.A., 1986. The isocon diagram—a simple solution to Gresensequation for metasomatic alteration. Economic Geology, 81, 1976–1982.
- Hackbarth, C.J. and Petersen, U., 1984. A fractional crystallization model for the deposition of argentinian tetrahedrite. Economic Geology, 79, 448–460.
-Pirajno, F., 1992. Hydrothermal Mineral Deposits, Principle and Fundamental Concept for the Exploration Geologist, Springer, 1250.
- Sack, R.O., 1992. Thermochemistry of tetrahedrite–tennantite fahlores. In: Price GD, and Ross, N.L., (eds) Chapman and Hall, London.
- Sack, R.O., Kuehner, S.M. and Hardy, L.S., 2002. Retrograde Ag-enrichment in fahlores from the Coeur d’Alene mining district, Idaho, USA. Mineralogy Magazine, 66, 215–229.
-Simon, G., Kesler, S.E. and Essene, E.J., 1997. Phase relations among selenides, sulfides, tellurides, and oxides: II. Applications to selenide- bearing ore deposits. Economic Geology, 92, 468–484.
-Vaughan, D.J., and Craig, J.R., 1997. Sulfide Ore Mineral Stabilities, Morphologies, and Intergrowth Textures: Geochemistry of Hydrothermal Ore Deposits. 3rd. ed., Edited by Hubert L. Barnes, 367 – 434.
- White, N.C. and Hedenquist, J.W., 1995. Epithermal gold deposits: styles, characteristics and exploration. Published in SEG Newsletter, 23, 9-13.
-Whitney, D.L. and Evans, B.V., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95, 185–187.