شیمی کانی و پترولوژی توده¬های گابروئی شوشونیتی هشت¬سر– لقلان (هوراند، استان آذربایجان¬شرقی)
محورهای موضوعی :
علیرضا روان¬خواه
1
,
محسن موءید
2
,
مهدی مرادی
3
,
امیرمرتضی عظیم¬زاده
4
,
جمشید حسن¬زاده
5
,
نصیر عامل
6
1 - دانشگاه محقق اردبيلي
2 - دانشگاه تبریز
3 - شهید بهشتی
4 - دانشگاه زنجان
5 - بخش زمین‌شناسی و نجوم
6 - دانشگاه تبريز
کلید واژه: سیل فیلیشوئید قوس آتشفشانی گابرو هوراند,
چکیده مقاله :
توده های گابروئی موردمطالعه در شرق و جنوب غرب هوراند (شرق کلیبر)، در استان آذربایجان شرقی رخنمون دارند. توده گابروئی لقلان به فرم سیل های مکرر به درون نهشته های فلیش گونه کرتاسه بالایی– پالئوسن تزریق شده است. توده گابروئی هشت سر به همراه پیروکسنیت های همراه به درون نهشته های مذکور تزریق شده است. کانی شناسی اصلی گابروی لقلان شامل پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن، پتاسیم فلدسپار و بیوتیت بوده و کانی های اصلی سازنده گابروی هشت سر شامل پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن و آمفیبول است. پلاژیوکلازهای موجود در توده ی گابروئی هشت سر (آنورتیت) کلسیک تر از پلاژیوکلازهای موجود در توده گابروئی لقلان بوده و برخلاف آن‌ها فاقد منطقه بندی می باشند. ترکیب کلینوپیروکسن در هر دو توده در محدوده دیوپسید بوده و آمفیبول های موجود در توده گابروئی هشت سر ترکیب پارگازیتی تا چرماکیتی دارند. ماگمای مولد این توده ها براساس شیمی سنگ کل و ترکیب کلینوپیروکسن های موجود در آن‌ها، دارای سرشت شوشونیتی بوده و از ذوب بخشی با نرخ حدود 5 درصدی گوشته اسپینل– گارنت لرزولیتی غنی‌شده و با گارنت باقیمانده در فاز تفاله و در یک محیط قوس آتشفشانی تکوین یافته است.
The gabbroic bodies are outcropped in the East and south-west of Hourand (East of Kaleybar) and in the East Azarbaijan province. The gabbroic body of Leghlan forms frequent sills injected in the Upper Cretaceous-Paleocene flysch deposits. The gabbroic body of Hashtsar along with associated pyroxenite were injected into these deposits. The mineral composition of the gabbroic body of Leghlan is plagioclase, clinopyroxene, potassium feldspar and biotite, and the major minerals of the gabbroic body of Hashtsar includes plagioclase, clinopyroxene and amphibole. Plagioclases in gabbroic body of Hashtsar (anorthite) is more calcic than those in the gabbroic body of Leghlan and show no chemical zoning. The composition of clinopyroxene in both bodies is in the range of diopside and amphiboles in gabbroic body of Hashtsar are pargasite to tschermakite. The parental magmas of these bodies, based on mineral chemistry and composition of clinopyroxene, was shoshonit and the melting occurred at a rate of about 5% of the enriched spinel-garnet lherzolite mantle and with garnet in the residue. The rocks were developed in a volcanic arc setting.
- آقانباتی، ع.، 1383. زمین‌شناسی ایران. انتشارات سازمان زمین¬شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 586 صفحه.
- باباخانی، ع. و لسکویه، ج. ل. ریو، ر.، 1369. شرح نقشه زمین¬شناسی چهارگوش اهر. مقیاس 1:250000، سازمان زمین¬شناسی کشور، 123.
- باباخانی، ع. و ناظر، ن. خ.، 1370. نقشه زمین¬شناسی لاهرود، 1:100000. سازمان زمین¬شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
- غضنفري، ي. حسین¬زاده، ق. و مؤید، م.، 1389. بررسي زمين¬شناسي اقتصادي توده مافيك-اولترامافيك كوههاي هشت¬سر هوراند (شمال¬شرق اهر-استان آذربايجان¬شرقي). پايان¬نامه كارشناسي ارشد پترولوژي، دانشگاه تبريز، 115.
- مهرپرتو، م. و امامی، م. ه.، 1999. نقشه زمین¬شناسی کلیبر، 1:100000. سازمان زمین¬شناسی و اکتشافات معدنی کشور، شماره 5467.
- مؤید، م. مجرد، م. و حسین¬زاده، ق.، 1389. برآورد دما-فشار و گریزندگی اکسیژن در گابرو-پیروکسنیت¬های تازه¬کند کلیبر، با تمرکز بر شیمی بلورها و فعالیت کانی¬ها. مجله بلورشناسی و کانی¬شناسی ایران، (3)18، 396-381.
- مجرد، م. حسین¬زاده، ق. و مؤید، م.، 1388. کانی¬شناسی، ژئوشیمی و پترولوژی مجموعه مافیک-اولترامافیک کوههای هشت¬سر. هفدهمین همایش انجمن بلورشناسی و کانی¬شناسی ایران.
- صادق¬زاده خسروشاهي، ه. عامري، ع. مجتهدي، م. و مؤيد، م.، 1384. بررسي مينرالوژيكي، پتروگرافي و ژئوشيمي سنگهاي آذرين ولكانيكي پتاسيك، منطقه هوراند، شمال¬شرق اهر. سيزدهمين همايش انجمن بلورشناسي و كاني¬شناسي ايران، دانشگاه شهيد باهنر كرمان، 298-303.
- تاج¬بخش، غ. امامی، م. ه. معین¬وزیری، ح. و رشیدنژاد عمران، ع.، 1388. سنگ¬نگاری، ژئوشیمی و ساز و کار جایگیری کمپلکس حلقوی هشت¬سر. مجله علوم زمین، 73، 132 - 123.
- طلوعی، ج. و ضرغامی، م.، 1370. اکتشاف مقدماتی و نیمه تفضیلی ورمیکولیت کلیبر. شرکت منطقه¬ای معادن آذربایجان، 196.
- Aldanmaz, E., Pearce, J.A., Thirlwall, M.F., and Mitchell, J.G., 2000. Petrogenetic evolution of late Cenozoic, postcollision volcanism in western Anatolia Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 102, 67-95.
- Aldinucci, M., Gandin, A., and Sandrelli, F., 2008. The Mesozoic continental rifting in the Mediterranean area: insights from the Verrucano tectofacies of Southern Tuscany (Northern Apennines, Italy). Journal of Earth Sciences, 97, 1247-1269.
- Ali, S., and Ntaflos, T., 2011. Alkali basalts from Burgenland, Austria: petrological constraints on the origin of the western most magmatism in the Carpathian-Pannonian Region. Lithos, 121(1-4), 176-188.
- Alici, P., Temel, A., and Gourgaud, A., 2002. Pb-Nd-Sr isotope and trace element geochemistry of Quaternary extension-related alkaline volcanism: a case study of Kula region (Western Anatolia, Turkey). Journal of Volcanology and Geothermal Research, 115, 487-510.
- Borisova, A.Y., Belyaskty, B.V., and Portnyagin, M.V., 2001. Petrogenesis of olivine-phyric basalts from the Aphanasey Nikitin rise: Evidence for contamination by cratonic lower continental crust. Journal of Petrology, 42)2(, 277-316.
- Boynton, W.V., 1984. Geochemistry of the rare earth elemants: meteorite studies. In: P., Henderson (Eds.): Rare Earth Element Geochemistry. Developments in Geochemistry, 2, 63-114.
- Conly, A.J., Brenan, J.M., Bellon, H., and Scott, S.D., 2005. Arc to rift transitional volcanism in the Santa Rosali a region, Baja California Sur, and Mexico. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 142, 303-341.
- Eby, G.N., Woolley, A.R., Din, V., and Platt, G., 1998. Geochemistry and petrogenesis of nepheline syenites: Kasungu-Chipala, Ilomba, and Ulindi nepheline syenite intrusions, North Nyasa alkaline province, Malawi. Journal of Petrology, 39, 1405-1424.
- Fitton, G.J., James, D., and Leeman, W.P., 1991. Basic magmatism associated with late Cenozoic extension in the western United States: compositional variations in space and time. Journal of Geophys Research, 96, 53-61.
- Gourgaud, A., and Vincent, P.M., 2004. Petrology of two continental alkaline intraplate series at Emi Koussi volcano, Tibesti, Chad. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 129(4), 261-290.
- Irvine, T.N., and Baragar, W.R.A., 1971. A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Science, 8, 523–48.
- Kamber, B.S., Ewart, A., Collerson, K.D., Bruce, M.C., and McDonald, G.D., 2002. Fluid-mobile trace element constraints on the role of slab melting and implications for Archaean crustal growth models. Contributions to Mineralogy and Petrology, 144, 38-56.
- Leake, B.E., Woolleny, A.R., Arps, C.E.S., Birch, W.D., Gilbert, M.C., Grice, J.D., Hawthorne, F.C., Kato, A., Kisch, H.J., Krivovichev, V.G., Linthout, K., Laird, J., Mandarino, J.A., Maresch, W.V., Nickel, E.H., Rock, N.M.S., Schumacher, J.C., Smith, D.C., Stephenson, N.C.N., Ungaretti, L., Whittaker, E.J.W., and Youzhi, G., 1997. Nomenclature of amphiboles: Report of the subcommitte on amphiboles of the international mineralogical association. Commission on new minerals and mineral names. American Mineralogist, 82, 1019-1037.
- Leterrier, J., Maury, R.C., Thonon, P., Girard, D., and Marchal, M., 1982. Clinopyroxene composition as a method of identification of the magmatic affinities of Paleo-volcanic series. Earth and Planetary Science Letters, 59, 139-154.
- Mason, D.R., 1978. Evolution of porphyry copper mineralization in an oceanic island arc. Economical Geology, 73, 982-985.
- Mattsson, H.B., and Oskarsson, N., 2005. Petrogenesis of alkaline basalts at the tip of a propagating rift: evidence from the Heimaey volcanic centre, south Iceland. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 147, 245-267.
- Menzies, M.A., and Wass, S.Y., 1983. CO2 and LREE-rich mantle below eastern Australia: a REE and isotopic study of alkaline magmas and apatite-rich mantle xenoliths from the southern highlands province, Australia. Earth and Planetary Science Letters, 65, 287-302.
- Morimoto, N., Fabries, J., Ferguson, A.K., Ginzburg, I.V., Ross, M., Seifert, F.A., Zussman, J., Akoi, K., and Gottardi, G., 1988. Nomenclature of pyroxenes. Mineralogical Magazine, 52, 535-550.
- Muller, D., and Groves, D.I., 1993. Direct and indirect associations between potassic igneous rocks, shoshonites and gold-copper deposites. Ore Geology Review, 8, 383-406.
- Muller, D., and Groves, D.I., 1997. Potassic Igneous Rocks and Associated Gold-Copper Mineralization. Second Edition springer verlag, 242
- Panter, H.S., Hart, S.R., Kyle, Ph., Blusztanjn, J., and Wilch, T., 2000. Geochemistry of late Cenozoic basalts from the Crary Mountains: characterization of mantle sources in Marie Byrd Land, Antarctica. Chemical Geology, 165, 215-241.
- Papike, J.J., Cameron, K.L., and Baldwin, K., 1974. Amphiboles and pyroxenes: characterization of other than quadrilateral components and estimates of ferric iron from microprobe data. Geology Society of America, 6, 1053-1054.
- Pearce, J.A., 1983. Role of the sub-continental lithosphere in magma genesis at active continental margins. In: C. J., Howkesworth and M. J., Norry (Eds.): Continental Basalts and Mantle Xenoliths. Shiva, Nantwich, 230-249.
- Pearce, T.H., Russell, J.K., and Wolfson, I., 1987. Laser-interference and Normarski interference imaging of zoning profiles in plagioclase phenocrysts from the May 18, 1980 eruption of Mount St. Helens. Washington. American Mineralogist, 72, 1131-43.
- Rollinson, H., 1993. Using Geochemical Data: Evaluation, Presentations and Their Relations to Ore Deposite. 3rd Edition John Wiley and Sons, New York, 488.
- Stocklin, J., 1977. Structural correlation of the Alpine ranges between Iran and central Asia: Memoir hors serie de la societe geologique de France, 8, 333-335.
- Sun, S.S., and McDonough, W.F., 1989. Chemical and isotopic systematic of oceanic basalts: implications for mantle composition and proccesse. In: A. D., Saunders and M. J., Norry (Eds.): Magmatism in ocean basins. Geology Society Special Publication London, 42, 313-345.
- Upadhyay, D., Jahn-Awe, S., Pin, C., Paquette, J.L., and Braun, I., 2006. Neoproterozoic alkaline magmatism at Sivamalai, southern India. Gondwana Research, 10, 156-166.
- Whitney, D.L., and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95, 185–187.
- Widdowson, M., Pringle, M.S., and Fernandez, O.A., 2000. A post K-T boundary (Early Paleocene) age for Deccan-type feeder dykes, Goa, India. Journal of Petrology, 41, 1177-1194.
- Wood, D.A., 1980. The application of a Th-Hf-Ta diagram to problems of tectonomagmatic classification and to establishing the nature of crustal contamination of basaltic lavas of the British Tertiary volcanic province. Earth and Planetary Sciences Letters, 50, 11-30.
- Zhao, J.H., and Zhou, M.F., 2007. Geochemistry of Neoproterozoic mafic intrusions in the Panzhihua district (Sichuan Province, SW China): Implications for subduction- related metasomatism in the upper mantle. Precambrian Research, 152, 27-47.