زیست چینه¬نگاری و بررسی تغییرات عمق دیرینه نهشته¬های سازند گورپی بر مبنای فرامینیفرهای پلانکتونی در برش باغ‌گل، ناحیه لرستان، حوضه زاگرس
محورهای موضوعی :ایوب بازوند 1 , عباس صادقی 2 * , محمد حسين آدابي 3 , امیرمحمد جمالي 4 , نسرین هداوند خانی 5
1 - دانشجوی دکتری دانشگاه شهید بهشتی
2 - گروه حوضه‌های رسوبی و نفت، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3 - گروه حوضه‌های رسوبی و نفت، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
4 - شرکت ملی نفت ایران، مدیریت اکتشاف، تهران، ایران
5 - گروه حوضه‌های رسوبی و نفت، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
کلید واژه: زیست چینه¬نگاری, سازندگورپی, عمق دیرینه, فرامینیفرهای پلانکتونی, تاقدیس سلطان,
چکیده مقاله :
به‌منظور مطالعه زیست چینه¬نگاری نهشته¬های سازند گورپی در گستره شمال شرقی ناحیه لرستان، یک برش چینه-شناسی ¬(برش باغ¬گل) از سازند گورپی در تاقدیس سلطان انتخاب و مورد نمونه‌برداری قرار گرفت. سازند گورپی در این برش 310 متر ضخامت دارد و از لحاظ سنگ‌شناسی از سنگ آهک‌های رسی و مارنی، مارن و شیل تشکیل شده است. دو عضو رسمی آهک سیمره و امام¬حسن در این برش رخنمون دارند. مرز زیرین سازند گورپی با سازند ایلام به‌صورت هم‌شیب با آثار اکسید آهن بوده و مرز بالایی آن با سازند پابده، ناپیوسته و هم‌شیب می¬باشد. در مطالعه زیست چینه‌نگاری، 74 گونه متعلق به 30 جنس از فرامینیفرهای پلانکتونی شناسایی شد. هفت زون زیستی در سازند گورپی و یک زون زیستی در قاعده سازند پابده شناسایی و معرفی شد. براساس زون‌های زیستی شناسایی شده، سن سازند گورپی اواسط تا اواخر کامپانین پیشین- ماستریشتین پسین تعیین شد. مطالعه آماری نسبت فرامینیفرهای پلانکتونی به بنتیک و همچنین قرار دادن آنها در مورفوتایپ‌های فرامینیفرهای پلانکتونی در طول توالی رسوبی سازند گورپی، تغییرات عمق دیرینه حوضه رسوبی را نشان داد. بر این اساس کاهش عمق حوضه رسوبی در کامپانین میانی و افزایش عمق در بخش بالایی کامپانین و بخش ابتدایی ماستریشتین و سپس کاهش تدریجی آن تا انتهای ماستریشتین مشخص شد.
In order to study the biostratigraphy of the Gurpi Formation deposits in the northeast of the Lurestan region, a stratigraphic section (Bagh-gol section) from the Gurpi Formation in the Sultan anticline was selected and sampled. The Gurpi Formation in this section is 310 meters thick and is lithologically composed of argillaceous and marly limestones, marl, and shale. Two formal members of the Seymareh and Imam-Hassan limestones are present in this section. The lower boundary of the Gurpi Formation with the Ilam Formation is conformable, and there are iron oxide compounds at boundary. Its upper boundary with the Pabdeh Formation is discontinuous and conformable. In the biostratigraphic study, 74 species belonging to 30 genera of planktonic foraminifera were identified. 7 biozones in the Gurpi Formation and 1 biozone at the base of the Pabdeh Formation were identified and introduced. Based on the identified biozones, the age of the Gurpi Formation was determined to be mid to late Early Campanian-Late Maastrichtian. The statistical study of the ratio of planktonic to benthic foraminifera and also their placement in the morphotypes of planktonic foraminifera during the sedimentary sequence of the Gurpi Formation showed changes in the paleodepth of the sedimentary basin. Based on this, it was determined that the depth of the sedimentary basin decreased in the middle Campanian and increased in the upper part of the Campanian and the beginning of the Maastrichtian, and then gradually decreased until the end of the Maastrichtian.
اصغریان-رستمی، م.، 1389. مطالعه زیست چینه نگاری و جغرافیای دیرینه سازند گورپی در برش میش خاص، جنوب خاور ایلام، با استفاده از روزن بران، مجله علوم زمین، 22 (85)، 148 - 135
بخشنده، ل.، خسروتهرانی، خ.، محتاط، ط.، وزیری، س. ه. و کشانی، ف.، 1389. زیستزونبندی سازند گورپی در مقطع بانروشان (جنوب باختر ایلام) بر پایه روزن‌بران پلانکتونیک، فصلنامه علمی علوم زمین، 24 (95)، 96-85. https://doi.org/10.22071/gsj.2015.42267
رحیمی ، س.، آشوری، ع. ر.، صادقی، ع. و قادری، ع.، 1397. زیست¬ چینه-نگاری سازند گورپی بر مبنای روزن‌داران پلانکتون در برش گنداب و تطابق آن با برش نمونه، تاقدیس کبیرکوه، جنوب غرب ایران. پژوهش‌های چینه¬نگاری و رسوب‌شناسی، 34 (3)، 52-37. Doi: 10.22108/JSSR.2018.112943.1068
شعبانپور- حقیقی، آ.، بخشنده، ل.، محتاط، ط.، زمانی-پدرام، م.، و گودرزی، ح.، 1396. زیست چینه‌نگاری و تغییرات سطح آب دریا در رسوبات کنیاسین-ماستریشتین در زاگرس (برش پیر غیب) بر اساس فرامینیفرهای پلانکتونیک، فصلنامه علمی علوم زمین، 30 (118)، 190 – 179. doi: 10.22071/gsj.2021.127499
مغفوری مقدم، ا.، دارابی، ق. و سولگی، ز.، 1396. زیست چینه¬نگاری سازند گورپی در برش تاقدیس زنگول و مقایسه آن با برش کوه سیاه، برش عسلویه و برش چاه ایوان، یافته¬های نوین کاربردی، 11(22)، 64 - 49. http://dx.doi.org/10.22084/nfag.2017.12871.1239
مطیعی، ه،. 1374. زمین‌شناسی ایران، زمین‌شناسی نفت زاگرس، جلدهای 1 و 2 ، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، طرح تدوین کتاب، 1010.
مطیعی، ه. 1372. زمین¬شناسی ایران )چینه¬شناسی زاگرس(، سازمان زمین¬شناسی و اکتشافات معدنی کشور، طرح تدوین کتب زمین¬شناسی،.563
همتی‌نسب، م.، قاسمی‌نژاد، ا. و درویش‌زاده، ب.، 1386. تعيين عمق ديرينه‌ي سازند گورپي بر مبناي فرامينيفرهاي پلانكتونيك و بنتيك، مجله علوم دانشگاه تهران، 34 (1)، 173-157. https://journal.ut.ac.ir/article_27045.html
Alavi M. Sadeghi, A. Adabi, M.H., Hadavandkhani, N. and Ezampanah, Y. 2024. Biostratigraphy of the Gurpi Formation based on planktonic foraminifera in the Fars area, Zagros basin". Scientific Quarterly Journal of Geosciences, 34 (2), 29-44 [In Persian with English Abstract]. doi: 10.22071/gsj.2023.406025.2098.
Alavi, M., 2007. Structures of the Zagros fold-thrust belt in Iran. American Journal of science, 307 (9), 1064-1095. DOI 10.2475/09.2007.02
Al-Husseini, M.I., 2000. Origin of the Arabian Plate structures: Amar collision and Najd rift. Geoarabia-Manama, 5 (4), 527-542. https://doi.org/10.2113/geoarabia0504527
Beiranvand, B., Ghasemi-Nejad. E., Kamali, M.R. and Ahmadi, A., 2014. Sequence stratigraphy of the late Cretaceous–Paleocene Gurpi formation in southwest Iran, GeoArabia, 19 (2), 89-102. https://doi.org/10.2113/geoarabia190289.
Bolli, H.M., Saunders, J.B. and Perch-Nielsen, K., eds., 1989. Plankton stratigraphy: volume 1, planktic foraminifera, calcareous nannofossils and calpionellids (1). CUP Archive.
Caron, M., 1985. Cretaceous planktic foraminifera; In: Bolli, H.M., Saunders, J.B. and Perch-Nielsen, K. (eds.). Plankton Stratigraphy; Cambridge University Press, Cambridge, 11-86.
Darabi, G., Maghfouri-Moghaddam, I., Sadeghi, A. and Yusefi, B., 2017. Iostratigraphy and paleoecology gurpi formation in SW Zagros, Iran, Indian Journal of Geo Marine Sciences, 47(12), 2508-2523.
Darvishzad. B., Ghasemi-nejad, E., Ghourchaei, S. and Keller, G., 2007. Planktonic foraminiferal biostratigraphy and faunal turnover across the Cretaceous-Tertiary boundary in southwestern Iran, Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, 18(2), 139-149. http://jsciences.ut.ac.ir
Esfandyari, .M.J. and Rameh, H., 2016. Biostratigraphy of the Gurpi Formation in Sepidan section, Interior Fars basin based on planktonic foraminifera, Geopersia, Iran. 6 (2), 211-221. DOI: 10.22059/JGEOPE.2016.58673.
Ezampanah, Y., Di Lucia, M., Yazdi-Moghadam, M. and Zaghbib-Turki, D., 2021. Planktonic foraminiferal distribution of the Late Cretaceous to late Paleocene deposits of the Bandar Abbas area (Zagros Belt, SW Iran): An update of the bio-and lithostratigraphic framework. Journal of African Earth Sciences, 185, 104392. https://doi.org/10.1016/j.jafrearsci.2021.104392.
Golonka, J., 2004. Plate tectonic evolution of the southern margin of Eurasia in the Mesozoic and Cenozoic. Tectonophysics, 381, 235-273. doi:10.1016/j.tecto.2002.06.004.
Grimsdale, T.F. and Van Morkhoven, F., 1955. The ratio between pelagic and benthonic foraminifera as a means of estimating depth of deposition of sedimentary rocks. Proceedings of 4th World Petroleum Congress, Section I/D4: 473-491. https://cir.nii.ac.jp/crid/1573668923866725376
Hart, M.B., 1980. A water depth model for the evolution of the planktonic Foraminiferida. Nature, 286(5770), 252-254. https://www.nature.com/articles/286252a0
Hart, M.B., and HW, B., 1979. The distribution of planktonic Foraminiferida in the mid-Cretaceous of NW Europe. INT. UNION GEOL. SCI. SER. A. 6. 527-542.
Heydari. E., 2008. Tectonics versus eustatic control on supersequences of the Zagros Mountains of Iran. Tectonophysics, 451(1-4), 56-70. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2007.11.046
James, G.A. and Wynd, J.G., 1965. Stratigraphic nomenclature of Iranian oil consortium agreement area. AAPG bulletin, 49(12), 2182-2245.
Keller, G., and Lindinger, M., 1989. Stable isotope, TOC and CaCO3 record across the Cretaceous/Tertiary boundary at El Kef, Tunisia. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 73(3-4), 243-265.
Loeblich, A.R. and Tappan, H., 1988. Foraminifera Genera and their Classification,Van Nostrand Reinhold, New York, 970.
Mashayekh, H., Afghah, M. and Parvaneh-Nejad Shirazi, M., 2023. Biostratigraphy of upper Cretaceous planktonic foraminifera in the south Zagros Basin (SW of Iran). Carbonates and Evaporites, 38(74), https://doi.org/10.1007/s13146-023-00898-2.
Olsson, R. K., Berggren, W.A., Hemleben, C., and Huber, B.T., 1999. Atlas of Paleocene planktonic foraminifera, SMITHSONIAN INSTITUTION PRESS, Washington, 252.
Premoli Silva, I. and Verga, D., 2004. Practical Manual of Cretaceous Planktonic Foraminifera, Course 3. In: Verga, D., Rettroi, R. (Eds.), International school of Planktonic Foraminifera. Universities of Perugia and Milano. Tripografiadi di Pontefecino, Perugia, 283.
Premoli Silva, I., Rettori, R. and Verga, D., 2003. Practical Manual of Paleocene and Eocene Planktonic Foraminifera,Course 2. In: Verga D. Rettroi R. (Eds.), International school of Planktonic Foraminifera. Universities of Perugia, 152.
Robaszynski, F. and Caron, M., 1995. Foraminiferes Planktic of Cretace: Commentary on the Europe-Mediterranean zonation. Bulletin of the Societe Geologique de France, 166(6), 681- 692.
Schmidt, D., Thierestein. H. and Bollmann, G., 2004. The evolutionary history of siz variation of planktonic foraminifera assemblage in the Cenozoic, Paleoecology, Paleogeography, Paleoclimatology, 212(1-2), 159-180. https://doi.org/10.1016/j.palaeo.2004.06.002
Stocklin, J. and Setudehnia, A., 1991. Stratigraphic Lexicon of Iran; Geological Survey of Iran, Tehran, 18, 409.
Vaziri-Moghaddam, H., 2002. Biostratigraphic study of the Ilam and Gurpi Formations based on planktonic foraminifera in SE of Shiraz (Iran). Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, 13(4), 339-356.
Van Marle, L.J., Van Hinte, J.E. and Nederbragt, A.J., 1987. Plankton percentage of the foraminiferal fauna in seafloor samples from the Australian-lrian Jaya continental margin, Eastern Indonesia; Marine Geology, 77(1-2), 151-156. https://doi.org/10.1016/0025-3227(87)90089-2
Wright, R.G., 1977. Planktonic-benthonic ratio in foraminifera as paleobathymetric tool. Quantitative evaluation; Annual American Association of Petroleum Geologists and Society of Economic Paleontologists and Mineralogists Convention (Washington, D.C.), 65.