زمین‌شیمی و شیمی کانی سنگ‌های نفوذی گردنه آهوان، شمال شرق سمنان (ایران مرکزی)
محورهای موضوعی :سعید کامران 1 , احمد احمدی خلجی 2 * , مهدی رضائی کهخائی 3 , زهرا طهماسبی 4
1 - گروه زمین¬شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه لرستان، خرم¬آباد، ایران
2 - گروه زمین شناسی- دانشکده علوم پایه- دانشگاه لرستان
3 - علوم زمین
4 - دانشگاه لرستان
کلید واژه: دما-فشارسنجی, سمنان, شیمی کانی, کمان آتشفشانی, گابرو.,
چکیده مقاله :
واحدهای سنگی مورد مطالعه در شمال شرقی شهرستان سمنان رخنمون دارند. این سنگ ها با ترکیب مونزوگابرو-مونزودیوریت درون سنگ های آتشفشانی و رسوبی ائوسن قرار گرفته اند. پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن کانی های عمده سازنده آن‌ها هستند. بافت اصلی این سنگ ها دانه ای است و بافت پوئی کیلیتیک نیز بافت فرعی در این سنگ ها به شمار می رود. داده های حاصل از آنالیز نقطه ای نشان می دهد که کلینوپیروکسن ها از نوع دیوپسید و اوژیت و پلاژیوکلازها از نوع آندزین، لابرادوریت و بیتونیت هستند. همچنین کلینوپیروکسن ها در دمای حدود 1104 تا 1168 و پلاژیوکلازها در دمای کمتر از 700 درجه سانتی‌گراد تشکیل شده اند. بر پایه نمودارهای شناسایی جایگاه زمین ساختی، نمونه‌های بررسی‌شده در گستره کمان آتشفشانی حاصل از فرورانش لیتوسفر اقیانوسی نئوتتیس به زیر لیتوسفر قاره ای ایران مرکزی جای دارند.
The study rocks outcropped in the northeast Semnan area. These rocks, composed of monzogabbro-monzodiorite, was intruded in the Eocene sedimentary and volcanic rocks. Plagioclase and clinopyroxene are the main constituent minerals of these rocks. The study rocks represent granular and poiiklitic textures. Based on EMPA data, clinopyroxenes, and plagioclases are diopside and augite and andesine, labradorite and bitonite in compositions and formed in temperatures ranged from 1104 to 1168 and less than 700 °C respectively. On the basis of tectonic discrimination diagrams, the investigated samples fall into volcanic arc domain resulted in subduction of Neothetian oceanic lithosphere beneath Central Iran block.
خلعت¬بری جعفری، م. و اعتصامی، ص.، 1397. جایگاه تکتونوماگمایی سنگ¬های آتشفشانی ائوسن منطقه آهوان (سمنان). زمین‌شناسی ایران، 12(46)، 64-49.
رضائی کهخائی، م.، قصابی فیض، آ. و قاسمی، ح.، 1397. شیمی کانی کلینوپیروکسن در سنگ‌های بازالتی ائوسن گردنه آهوان، شمال شرق سمنان. بلورشناسی و کانی‌شناسی ایران، 26(2)، 354- 339.
شاه¬حسینی، ا.، 1386. پترولوژی، ژئوشیمی و پتانسیل کانه¬زایی سنگ¬های آذرین شمال و شمال شرق سمنان. پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی شاهرود، 165.
صمدی، م.، 1377. پتروگرافی، پتروژنز و ژئوشیمی سنگ¬های آذرین شمال تا شمال شرق سمنان. پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت‌معلم تهران، 150.
علوی نائینی، م.، 1375. نقشه زمین‌شناسی 1:100000 جام. سازمان زمین¬شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
علوی نائینی، م.، 1351. بررسی زمین‌شناسی ناحیه جام. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، 290.
غیاثوند، ع. ر.، 1384. کانی¬شناسی، ژئوشیمی و خاستگاه کانسارهای آهن شمال سمنان. پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس تهران، 150.
قاسمی، ح. ا. و جمشیدی، خ.، 1392. بررسی خصوصیات ناحیه منشا سنگ‌های آلکالن بازیک قاعده سازند شمشک در البرز شرقی. زمین‌شناسی ایران، 7(27)، 29-17.
قصابی ¬فیض، آ.، 1396. شیمی کانی سنگ¬های آتشفشانی شمال و شمال¬شرق سمنان، ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی شاهرود، 107.
کامران، س.، 1398. پترولوژی و ژئوشیمی ایزوتوپی سنگ¬های آذرین شمال و شمال شرق سمنان، ایران مرکزی. رساله دکتری، دانشگاه لرستان، 147.
نادری، آ.، قاسمی، ح. ا. و پاپادوپولو، ل.، 1399. شیمی بیوتیت، دما-فشارسنجی و بررسی نقش آلومینیوم کل بیوتیت در تشخیص کانی زایی در توده گرانیتوئیدی تویه-دروار، جنوب باختر دامغان، البرز خاوری. زمین‌شناسی ایران، 14(53)، 15-1.
نبوی، م. ح.، 1366. نقشه زمین‌شناسی 1:100000 سمنان. سازمان زمین¬شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
نبوی، م. ح.، 1355. دیباچه¬ای بر زمین‌شناسی ایران. سازمان زمین¬شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، 109.
Aparicio, A., 2010. Relationship between clinopyroxene composition and the formation environment of volcanic host rocks. IUP Journal of Earth Sciences, 4, 1-11.
Boynton, W. V., 1984. Geochemistry of the rare earth elements: meteorite studies. Elsevier, 63-114.
Deer, W. A., Howie, A. and Zussman, J., 1986. An introduction to the rock-forming minerals. 17th ed, Longman Ltd, 528.
Harris, C., 1983. The petrology of lavas and associated plutonic inclusions of Ascension Island. Journal of petrology, 24, 424-470.
Harris, N. B. W., Pearce, J. A. and Tindle, A. G., 1986. Geochemical characteristics of collision zone magmatism. Geological society of london special publications, 19, 67-81.
Hastie, A. R., Kerr, A. C., Pearce, J. A. and Mitchell, S. F., 2007. Classification of altered volcanic island arc rocks using immobile trace elements: development of the Th-Co discrimination diagram. Journal of Petrology, 48, 2341-2354.
Irvine, T. N. and Baragar, W. R. A., 1971. A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Sciences, 8, 523-548.
Jung, C., Jung, S., Hoffer, E. and Berndt, J., 2006. Petrogenesis of Tertiary Mafic Alkaline Magmas in the Hocheifel, Germany. Journal of Petrology, 47, 1637-1671.
Jung, S., Hffer, E. and Hoernes, S., 2007. Neo-Proterozoic rift-related syenites (North Damara Belt, Namibia): Geochemical and Nd-Sr-PB-O isotope constraints for mantle sources and petrogenesis. Lithos, 96, 415-435.
Lebas, M. J., 1962. The role of aluminum in igneous clinopyroxenes with relation to their parentage. American Journal of Science, 260, 267-288.
Middlemost, E. A. K., 1994. Naming materials in the magma/igneous rock system. Earth Science Reviews, 37, 215-224.
Morimoto, N., 1988. Nomenclature of pyroxenes. American Mineralogist, 73, 1123-1133.
Nisbet, E. G. and Pearce, J. A., 1977. Clinopyroxene composition in mafic lavas from different tectonic settings. Contributions to Mineralogy and Petrology, 63, 149-160.
Parada, M. A., Nystrom, J. O. and Levi, B., 1999. Multiple source for the coastal batholith of central Chile: geochemical a Sr-Nd isotopic evidence and tectonic implication. Lithos, 46, 505-521.
Pearce, J.A., 1983. Role of the sub-continental lithosphere in magma genesis at active continental margins, In: Hawkesworth, C. J., and Norry, M. J., (eds.), Continental basalts and mantle xenoliths. Nantwich, Cheshire: Shiva Publications, 230-249.
Pearce, J.A. and Cann, J. R., 1973. Tectonic setting of basic volcanic rocks determined using trace element analyses. Earth and Planetary Science Letters, 19, 290-300.
Pearce, J.A. and Gale, G. H., 1977. Identification of ore-deposition environment from trace element geochemistry of associated igneous host rocks. Geological Society, London, Special Publications, 7, 14-24.
Putirka, K., 2008. Thermometers and Barometers for Volcanic Systems. Reviews in Mineralogy and Geochemistry, 69, 61-120.
Raasei, P., 1998. Feldspar thermometry: A valuable tool for deciphering the thermal history of granulite-facies rocks, as illustrated with metapelites from srilanka. Canadaian Mineralogist, 36, 67-86.
Rollinson, H. R., 1993. Using geochemical data: evaluation, presentation, interpretation. Longman Scientific and Technical, 352.
Schweitzer, E. L., Papike, J. J. and Bence, A. E., 1979. Statitical analysis of clinopyroxenes from deep- sea basalts. American Mineralogist, 64, 501-513.
Sirvastava, R. K. and Singh, R. K., 2004. Trace element geochemistry and genesis of Precambrian subalkaline mafic dykes from the central Indian craton: evidence for mantle metasomatism. Journal of Asian Earth Sciences, 23, 373-389.
Soesoo, A., 1997. A multivariate statistical analysis of clinopyroxene composition: empirical coordinates for the crystallisation PT-estimations. Geological Society of Sweden, (Geologiska Foreningen), 119, 55-60.
Sun, S. S. and McDonough, W. F., 1989. Chemical and isotopic systematic of oceanic basalts: implications for mantle composition and processes. Geological Society Special Publications, 42, 313-345.
Taylor, S. R. and McLennan, S. M., 1995. The geochemical evolution of the continental crust. Reviews of Geophysics, 33, 241-265.
Thirlwall, M. F., Upton, B. G. J. and Jenkins, C., 1994. Interaction between Continental Lithosphere and the Iceland Plume-Sr-Nd-Pb Isotope Geochemistry of Tertiary Basalts, NE Greenland. Journal of Petrology, 35, 839-879.
Thompson, R. N., 1982. British tertiary volcanic province. Scottish journal of geology, 18, 49-107.
Wang, K., Plank, T., Walker, J.D. and Smith, E.I., 2002. A mantle melting profile across the Basin and Range, SW USA. Journal of Geophysical Research, 107, 1-21.
Wass, S. Y. and Roger, N. W., 1980. Mantle metasomatism precursor to alkaline continental volcanism. Geochimica et cosmochimica acta, 44, 1811-1823.
Yang, J. S., Dobrzhinetskaya, L., Bai, W. J., Fang, Q. S., Robinson, P. T., Zhang, J. and Green, H. W., 2007. Diamond- and coesite-bearing chromitites from the Luobusa ophiolite, Tibet. Geology, 35, 875-878.