تحلیل ژئوشیمی و تکتونوماگماتیکی دایک‌های دیابازی و گدازه‌های بازالتی افیولیت نورآباد (شمال غرب لرستان)
محورهای موضوعی :احمد احمدی خلجی 1 * , مهرداد کیانی 2 , زهرا کمالی 3 , هادی شفایی مقدم 4 , اسدالله کردنائیج 5
1 - دانشگاه لرستان
2 - دانشگاه شهید بهشتی
3 - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه بیرجند
4 - دانشگاه دامغان
5 - تربیت مدرس
کلید واژه: دایک‌های دیابازی گدازه‌های بازالتی افیولیت زون فرورانش نورآباد.,
چکیده مقاله :
افیولیت نورآباد بخشی از افیولیت‌های تتیسی خاور مدیترانه-زاگرس-عمان بوده که در جنوب و جنوب باختر تراست اصلی زاگرس رخنمون دارد. از جمله سنگ‌های مختلف توالی این مجموعه افیولیتی، دایک‌های دیابازی و گدازه‌های بازالتی هستند که در منطقه گسترش زیادی دارند. ترکیب شیمیایی این سنگ‌ها در محدوده‌های بازالت های ساب آلکالن، آندزیتیک بازالت و آندزیت می‌باشد. براساس نمودارهای عناصر نادر خاکی نورمالیز شده نسبت به کندریت و عناصر کمیاب نورمالیز شده نسبت به گوشته اولیه، این سنگ‌ها خصوصیات سری‌های کالک آلکالن را نشان داده و با تهی‌شدگی از عناصر HFSE و غنی شدگی از LREE و LILE مشخص می گردند. این خصوصیات مشابه با دیگر افیولیت‌های تتیسی است که در امتداد خط درز بیتلس-زاگرس رخنمون دارند، بوده و بیان‌گر شکل‌گیری آن‌ها در بالای زون فرورانش (سوپراسابداکشن) می‌باشند.
The Noorabad ophiolite is a part of Eastern Mediterranean-Zagros-Oman Tethyan ophiolites, cropping out in south-southwest of the Main Zagros Thrust fault. In this sequence of the ophiolite rocks, diabase dikes and basaltic lavas are widespread. The chemical composition of these rocks comprise sub-alkaline basalts, andesitic basalt and andesite. According to normalized REE diagrams to the chondrite and trace elements normalized to the primitive mantle, these rocks show calc-alkaline series, the enrichment of LREE and LILE and depletion of HFSE elements. The characteristics of these ophiolites are similar to other exposed Tethyan ophiolites along Bitlis-Zagros suture zone, and their formation is associated with supra-subduction zones.
احمدی، م.، 1380. بررسی پترولوژیکی مجموعه بازالتی کامیاران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه تهران، 205.
احمدی خلجی، ا.، 1385. پترولوژی توده گرانیتوئیدی بروجرد، رساله دکترا، دانشکده علوم، دانشگاه تهران، 190.
اللهیاری، خ.، پورمعافی، م. و خلعت بری جعفری، م.، 1391. سنگ شناسی و ژئوشیمی گدازه های بالشی محدوده هرسین، افیولیت کرمانشاه، باختر ایران، فصلنامه علوم زمین، سازمان زمین شناسی و اکتشاف معدنی کشور، 84 ، 190-189.
ترکیان، ا.، دارایی زاده، ز.، آلیانی، ف. و نقره ییان، م.، 1392. کاربرد داده های ژئوشیمی دایک های دیابازی افیولیت کرمانشاه (منطقه صحنه هرسین) در تعیین جایگاه زمین ساختی آن ها، مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران، 342-331.
حقیقی، ن.، 1374. بررسی صحرایی و پتروگرافی سکانس افیولیتی صحنه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، 198.
کیانی ،م.، 1390. ژئوشیمی، زمین شناسی اقتصادی و پتروژنز مجموعه افیولیتی در محور الشتر- کرمانشاه. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد خرم آباد، 195.
مرادپور، ن.، 1384. بررسی پتروگرافی و ژئوشیمی افیولیت صحنه. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم تهران، 148.
معین وزیری، ح. و احمدی، ع.، 1383. پتروگرافی و پترولوژی سنگ های آذرین، انتشارات دانشگاه تربیت معلم، 547.
موسوی س. ا.، آلیانی، ف.، معانی جو، م. و سپاهی گرو.، ع.ا.، 1392. سنگ شناسی و ژئوشیمی گدازه های بالشی و سنگ های مافیک، حدواسط و فلسیک وابسته به آن در دنباله افیولیتی صحنه - هرسین (شمال شرق کرمانشاه). مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران، 266- 253.
نادری، م.، احمدی خلجی، ا.، شاهرخی، س.، زارعی سهامیه، ر. و کیانی، م.، 1390. زمین شناسی، پترولوژی و ژئوشیمی اندیس مس جنوب شرق نورآباد (شمال غرب لرستان).، دومین همایش ملی زمین شناسی اقتصادی ایران، دانشگاه لرستان.
Agard, P., Omrani, L., Jolivet, L. and Mouthereau, F., 2005. Convergence history across Zagros (Iran): constraints from collisional and earlier deformation. International Journal of Earth Sciences (Geologische Rundschau), 94, 401–419.
Ahmadi Khalaji, A., Esmaeily, D., Valizadeh, M.V. and Rahimpour-Bonab, H., 2007. Petrology and geochemistry of the granitoid complex of Boroujerd, Sanandaj-Sirjan Zone, Western Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 29, 859-877, doi: 10.1016/j.jseaes.2006.06.005.
Alabaster, T., Pearce, J.A. and Malpas, J., 1982. The volcanic stratigraphy and petrogenesis of the Oman ophiolite. Contributions to Mineralogy and Petrology, 81, 168–83.
Allahyari, K., Saccan, E., Pourmoafi, M., Beccaluva, L. and Masoudi, F., 2010. Petrology of mantle peridotites and intrusive mafic rocks from the Kermanshah Ophiolitic Complex (Zagros Belt, Iran): implications for the geodynamic evolution of the Neo-Tethyan oceanic branch between Arabia and Iran. Ofioliti, 35, 2, 71-90, doi: 10.4454/ofioliti.v35i2.387.
Babaie, H.A., Babaei, A., Ghazi, A.M. and Arvin, M., 2006. Geochemical, 40Ar/39Ar age, and isotopic data for crustal rocks of the Neyriz ophiolite, Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 43, 57–70.
Bagci, U., Parlak, O. and Hock, V., 2008. Geochemistry and tectonic environment of diverse magma generations forming the crustal units of the Kizildag (Hatay) ophiolite, southern Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 17, 43–71.
Berberian, M. and King, G.C.P., 1981. Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18, 210–265.
Braud, J., 1970. Les formations du Zagros dans la région de Kermanshah (Iran) et leurs rapports structuraux. Comptes Rendus l Academie des Sciences, 271, 1241–4.
Braud, J., 1978, Geological Map of Kermanshah, 1:250000 scale. Geological Survey of Iran.
Delaloye, M. and Desmons, J., 1980. Ophiolites and mélange terranes in Iran: a geochronological study and its paleotectonic implications. Tectonophysics, 68, 83-111, doi: 10.1016/0040-1951(80)90009-8.
Dercourt, J., Zonenshian, L.P., Ricou, L.E., Kazmin, V.G., Le Pichon, et al., 1986. Geological evolution of the Tethys Belt from the Atlantic to the Pamirs since the Lias. Tectonophysics, 123, 241-315, doi: 10.1016/0040-1951(86)90199-X.
Desmons, J. and Beccaluva, L., 1983. Mid-ocean ridge and island arc affinities in ophiolites from Iran: palaeographic implications. Chemical Geology, 39, 39–63, doi: 10.1016/0009-2541(83)90071-2.
Dilek, Y., Thy, P., Hacker, B. and Grundvig, S., 1999. Structure and petrology of Tauride ophiolites and mafic dike intrusions (Turkey): implications for the Neo-Tethyan Ocean. Geological Society of America Bulletin, 111, 1192–1216.
Esna-Ashari, A., Tiepolo, M., Valizadeh, M.V., Hassanzadeh, J. and Sepahi, A.A., 2012. Geochemistry and zircon U-Pb geochronology of Aligoodarz granitoid complex, Sanandaj-Sirjan Zone, Iran. Journal of Asian Earth Science, 43, 11-22.
Floyd, P.A., Yaliniz, M.K. and Goncuoglu, M.C., 1998. Geochemistry and petrogenesis of intrusive and extrusive ophiolitic plagiogranites, central Anatolian crystalline complex, Turkey. Lithos, 42, 225–241, doi: 10.1016/S0024-4937(97)00044-3.
Ghasemi, A. and Talbot, C.J., 2005. A new tectonic scenario for the Sanandaj – Sirjan Zone (Iran). Journal of Asian Earth Sciences, 24, 1–11, doi: 10.1016/j.jseaes.2005.01.003.
Ghazi, A.M. and Hassanipak, A.A., 1999. Geochemistry of subalkaline and alkaline extrusives from the Kermanshah ophiolite, Zagros Suture Zone, western Iran: implications on Tethyan plate tectonics. Journal of Asian Earth Sciences, 17, 319-332, doi: 10.1016/S0743-9547(98)00070-1.
Glennie, K.W., 2000. Cretaceous tectonic evolution of Arabia’s eastern plate margin: a tale of two oceans, In: A.S. Alsharan and R.W. Scott (Eds.), Middle East models of Jurassic/Cretaceous carbonate systems. SEPM, Geological Society of London Special Publication, 69: 9-20.
Godard, M., Dautria, J. M. and Perrin, M., 2003. Geochemical variability of the Oman ophiolite lavas: relationship with spatial distribution and paleomagnetic directions. Geochemistry, Geophysics, Geosystems (G3), 4, 8609, doi: 10.1029/2002GC000452.
Godard, M., Bosch, D. and Einaudi, F., 2006. A MORB source for low-Ti magmatism in the Semail ophiolite. Chemical Geology, 234, 58-78, doi: 10.1016/j.chemgeo.2006.04.005.
Golonka, J., 2004. Plate tectonic evolution of the southern margin of Eurasia in the Mesozoic and Cenozoic. Tectonophysics, 381, 235-273 , doi: 10.1016/j.tecto.2002.06.004.
Hastie, A. R., Kerr, A. C., Pearce, J. A. and Mitchell, S. F., 2007. Classification of altered volcanic island arc rocks using immobile trace elements: Development of the Th–Co discrimination diagram. Journal of Petrology, 48, 2341-2357.
Hebert, R., and Laurent, R., 1990. The mineralogical study of a cross-section through the plutonic part of the Troodos ophiolite: New constraints for genesis of arc-type ophiolite, in Malpas, J., et al., eds., Ophiolites—Oceanic crustal analogues. Proceedings of the Symposium “Troodos 1987”: Nicosia, Cyprus Geological Survey, 149–164.
Kelemen, P.B., Shimizu, N. and Dunn, T., 1993. Relative depletion of Niobium in some arc magmas and the continental crust. Earth and Planetary Science Letters, 120, 11-134, doi: 10.1016/0012-821X(93)90234-Z.
Knipper, A., Ricou, L.E. and Dercourt, J., 1986. Ophiolites as indicators of the geodynamic evolution of the Tethyan Ocean. Tectonophysics, 123, 213-240, doi: 10.1016/0040-1951(86)90198-8.
Lippard, S.J., Shelton, A.W. and Gass, I.G., 1986. The Ophiolite of Northern Oman. Geolgical Soeciety London Mem, 11, 178.
Lytwyn, J.N. and Casey, J.F., 1993. The geochemistry and petrogenesis of volcanics and sheeted dikes from the Hatay (Kizildag) ophiolite, southern Turkey: Possible formation with the Troodos ophiolite, Cyprus, along forearc spreading centers. Tectonophysics, 223, 237-272, doi: 10.1016/0040-1951(93)90140-F.
Mohajjel, M., Fergusson, C.L. and Sahandi, M.R., 2003. Cretaceous – Tertiaryconvergence and continental collision, Sanandaj-Sirjan Zone, Western Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 21, 397 – 412, doi: 10.1016/S1367-9120(02)00035-4.
Monnier, C., Girardeau, J., Maury, R.C. and Cotten, J., 1995. Back-arc basin origin for the East Sulawesi Ophiolite (eastern Indonesia). Geology, 23, 851-854, doi: 10.1130/0091-7613.
Parlak, O., Delaloye, M. and Bingöl, E., 1996. Geochemistry and mineralogy of post-metamorphic dike emplacement in the Mersin ophiolite (Southern Turkey): new age constraints from 40Ar/39Ar geochronology. Terra Nova, 8, 585–592.
Parlak, O., Hoeck, V. and Delaloye, M., 2000. Supra-subduction zone origin of the Pozanti–Karsanti ophiolite (S. Turkey) deduced from whole rock and mineral chemistry of the gabbro cumulates. In: Bozkurt, E.,Winchester, J.A., Piper,D.A. (Eds.), Tectonics and Magmatism in Turkey and the Surrounding Area. Geological Society of London Special Publication, 173, 219–234, doi: 10.1144/GSL.SP.2000.173.01.11.
Pearce, J.A., 1982. Trace element characteristics of lave from destructive plate boundaries. In: Thorpe R.S.(ed), Andesites. Wily, Chichester, 525-548
Pearce, J.A. and Peate, D.W., 1995. Tectonic implications of the composition of volcanic arc magmas. Annual Review of Earth and Planetary Sciences, 23, 251-285.
Robertson, A. H. F., 2002. Overview of the genesis and emplacement of Mesozoic ophiolites in the Eastern Mediterranean Tethyan region. Lithos, 65, 10–67, doi: 10.1016/S0024-4937(02)00160-3.
Robertson, A. H. F., 2007. Overview of tectonic settings related to the rifting and opening of Mesozoic ocean basins in the Eastern Tethys: Oman, Himalayas and Eastern Mediterranean regions. In Imaging, Mapping and Modeling Continental Lithosphere Extension and Breakup (eds G. D. Karner, Manatschal, G and Pinheiro, L. M.). Geological Society of London, Special Publication, no 282, 325-388, doi: 10.1144/SP282.15.
Rolland, Y., Pêcher, A. and Picard, C., 2000. Middle Cretaceous back arc formation and arc evolution along the Asian margin: the Shyok Suture Zone in northern Ladakh (NW Himalaya). Tectonophysics, 325, 145-173, doi: 10.1016/S0040-1951(00)00135-9.
Sarkarinejad, K., 1994. Petrology and tectonic setting of the Neyriz ophiolite, southeast Iran. In: Ishiwatari, A. et al. (Eds.) Circum-Pacific Ophiolites. Proceeding of the 29th International Geological Congress Part D: 221-234.
Sengor, A. M. C., 1990. A new model for the late Palaeozoic–Mesozoic tectonic evolution of Iran and implications for Oman. In The Geology and Tectonics of the Oman Region (eds A. H. F. Robertson, M. P. Searle and A. C. Ries), Geological Society of London Special Publication, 49, 797–831, doi: 10.1144/GSL.SP.1992.049.01.49.
Shafaii Moghadam, H., Whitechurch, H., Rahgoshay, M. and Monsef, I., 2009. Significance of Nain- Baft ophiolitic belt (Iran): short-lived, transtensional Cretaceous back-arc oceanic basins over the Tethyan subduction zone. Comptes Rendus Geosciences, 341, 1016-1028, doi: 10.1016/j.crte.2009.06.011.
Shafaii Moghadam, H. and Stern, R. J., 2011. Geodynamic evolution of Upper Cretaceous Zagros ophiolites: formation of oceanic lithosphere above a nascent subduction zone. Geological Magazine, 148, 762–801, doi: 10.1017/S0016756811000410.
Shafaii Moghadam, H., Stern, R. J., Kimura, J.I., Hirahara, Y., Senda, R., and Miyazaki, T., 2012. Hf-Nd Isotopic Constraints on the Origins of Zagros Ophiolites. The Island Arc, 21, 202-214 , doi: 10.1111/j.1440-1738.2012.00815.x.
Shahbazi, H., Siebel, W., Pourmoafee, M., Ghorbani, M., Sepahi, A.A., Shang, C.K. and Vousoughi Abedini, M. 2010. Geochemistry and U–Pb zircon geochronology of the Alvand plutonic complex in Sanandaj–Sirjan Zone (Iran): New evidence for Jurassic magmatism. Journal of Asian Earth Sciences, 39, 668–683, doi: 10.1016/j.jseaes.2010.04.014.
Shahidi, M. and Nazari, H., 1997. Geological map of Harsin, 1/100.000 scale. Geological survey of Iran.
Stampfli, G., Mosar, J., Faure, P., Pillevuit, A. and Vannay, J.C., 2001. Permo-Mesozoic evolution of the western Tethys realm: the Neotethys East Mediterranean basin connection. In: P. Ziegler, W. Cacazza, A.H.F. Robertson and S. Crasquin-Soleau (Eds.), Peri-Tethyan rift/wrench basins and passive margins. Journal of Tethys, 5, 51-108.
Staudigel, H., Plank, T., White, W.M. and Schmincke, H., 1996. Geochemical fluxes during seafloor alteration of the upper oceanic crust: DSDP Sites 417 and 418. In: Bebout, G. E. & Kirby, S. H. (eds) SUBCON: Subduction from Top to Bottom. Geophysical Monograph, American Geophysical Union, 96, 19–38.
Stocklin, J., 1977. Structural correlation of the Alpine range between Iran and Central Asia. Mémoire Hors-Serie, Societé Geologique de France, 8, 333–53.
Sun, S.S. and McDonough, W.F., 1989. Chemical and isotopic systematics of ocean basalts: implications for mantle composition and processes. In: Saunders, A.D., Norry, M.J. (Eds.). Magmatism in Ocean Basins, 42. Geological Society of London Special Publication, 313-345. doi: 10.1144/GSL.SP.1989.042.01.19.
Winchester, J.A. and Floyd, P.A., 1977. Geochemical discrimination of different magma series and their differentiation products using immobile elements. Chemical Geology, 20, 325–343, doi: 10.1016/0009-2541(77)90057-2.
Wood, D.A., 1980. The application of a Th–Hf–Ta diagram to problems of tectonomagmatic classification and to establishing the nature of crustal contamination of basaltic lavas of the British Tertiary volcanic province. Earth and Planetary Science Letters, 50, 11 – 30, doi: 10.1016/0012-821X(80)90116-8.