زمینشناسی، کانهزایی و مطالعه سیالات درگیر در کانسار طلای لخشک، جنوب غرب کمربند زمیندرز سیستان
محورهای موضوعی :نسیم حیدریان دهکردی 1 , شجاعالدین نیرومند 2 * , حسینعلی تاج الدین 3 , رضا نوزعیم 4
1 - پژوهشکده علوم پایه کاربردی جهاددانشگاهی
2 - دانشگاه تهران
3 - علوم پایه
4 - دانشگاه تهران
کلید واژه: دگرسانی سیلیسی-سولفیدی# کانسار طلای لخشک# کمربند برشی شکنا-شکلپذیر# مطالعات سیالات درگیر#,
چکیده مقاله :
کانسار لخشک در 28 کیلومتری شمالغرب زاهدان و در بخش جنوبغربی کمربند زمیندرز سیستان واقع شده است. اصلیترین رخنمونهای گستره لخشک تناوبی از شیستها شامل کالکشیست و کوارتز شیست با سن ائوسن هستند. این سنگها در حد رخساره شیست سبز دگرگون شده و توسط تودههای نفوذی گرانیتوئیدی و دایکهای داسیتی-ریولیتی با سن الیگوسن قطع شدهاند. کنترلکنندهی کانیسازی طلا-آنتیموان در کانسار لخشک ساختاری است و توسط گسل و کمربند برشی دگرسان با راستای شمالشرق-جنوبغرب، که در همبری توده گرانیتوئیدی و واحد کالکشیست رخ داده است، کنترل میشود. بالاترین عیار طلا (5/3 گرم در تن) با شدیدترین دگرسانیهای سیلیسی و سولفیدی رخ داده در بخشهای داخلی کمربند برشی لخشک همراه با دگرشکلی شکلپذیر و شکنا (درز، شکستگی و رگه-رگچه) مرتبط است. کانیشناسی کانسنگ ساده و شامل پیریت، پیریت آرسنیکدار، استیبنیت، کالکوپیریت، آرسنوپیریت، پیروتیت، اسفالریت، طلا، الکتروم، گوتیت و استیبیکونیت است. مطالعه سیالات درگیر بر روی کوارتزهای کانسنگهای طلادار، نشاندهنده دمای همگن شدن در رگه و رگچههای کوارتز-سولفیدی همراه با کانهزایی بین 200 تا 330 درجه سانتیگراد با درجه شوری هشت تا 13 درصد وزنی معادل نمک طعام است که با فرایند اختلاط و رقیق شدگی سازگار است. بر اساس مطالعات زمینشناسی، کانیشناسی و مطالعه سیالات درگیر، کانسار طلای لخشک در گروه کانسارهای تیپ کوهزایی قرار میگیرد.
Lakhshk deposit is located 28 km northwest of Zahedan and southwestern of Sistan suture zone. The main outcrops in the study area are Eocene schists consisting of calc-schist and quartz schist. These rocks metamorphosed under greenschist facies grade and were intruded by Oligocene rhyolitic and dacitic dikes and granitoid. The gold-antimony mineralization is structurally controlled by a NE–SW fault zone and shear zone, and hydrothermal alterations were mainly occurred in the contact zones of granitoid and calc-schist units. The high-grade gold mineralization (3.5 g/t) is spatially related to the intense sulfidation and silicification hydrothermal alteration zones in the inner parts of the zone as well as ductile-brittle (microfractures, fine veins/veinlets) deformation. The ore mineralogy is simple and includes pyrite, arsenical pyrite, stibnite, chalcopyrite, arsenopyrite, pyrrhotite, sphalerite, gold, electrum, goethite, and stibiconite. The study of fluid inclusions on gold ores quartz shows the homogenization temperature in quartz-sulfide veins/veinlets with mineralization between 200 to 330 °C with a salinity of 8 to 13 wt.% NaCl equiv., which is compatible with the mixing and dilution process. Based on the results of geology, mineralogy, and fluid inclusion studies, gold mineralization in Lakhshak gold deposit is of orogenic type.
الیاسپور، ن.، 1389. مطالعه زمینشناسی اقتصادی و کانیزایی فلزی در پهنه سفیدابه، شرق ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان. 246.
بومری، م.، مجددیمقدم، ح. و بیابانگرد، ح.، 1397. سنگشناسی و زمینشناسی سنگهای آذرین و کانیزایی آنتیموان طلا در پهنه سفیدسنگ و درگیابان. فصلنامه پترولوژی، 9، 35، 193-216.
تهیه و تولید مواد معدنی ایران، 1396. گزارش نهایی عمليات اكتشاف تكميلي كانسار آنتيموان لخشك (استان سيستان و بلوچستان). 235.
حیدریان دهکردی، ن.، نیرومند، ش.، تاجالدین، ح.ع.، ادیب، ش. و میرزایی، س.، 1400. زمینشناسی، کانیشناسی، دگرسانی و پتانسیلسنجی کانسار لخشک، کمربند زمیندرز سیستان بر مبنای مطالعات ژئوفیزیکی (IP/RS). فصلنامه زمینشناسی ایران، 15، 58، 25-39.
حیدریان دهکردی، ن.، نیرومند، ش.، تاجالدین، ح.ع. و نوزعیم، ر.، 1398. بررسی عوامل کنترلکننده کانیزایی در کانسار طلای لخشک (کمربند زمیندرز سیستان). هفتمین همایش ملی زمینساخت و زمینشناسی ساختاری ایران، دانشگاه تهران. 12.
مجددی مقدم، ح.، بومری، م. و بیابانگرد، ح.، 1400. پتروگرافی و ژئوشیمی سنگهای آذرین و کانیزایی آنتیموان در لخشک، شمال غرب زاهدان، جنوبشرق ایران. فصلنامه زمینشناسی ایران، 15، 57، 87-106.
مرادی، ر.، 1391. سبک و منشأ کانیزایی آنتیموان و طلا در شورچاه، جنوب شرق زاهدان. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، 158.
مظلوم، غ.، فردوست، ف. و کهرازهی، م.، 1396. کانیشناسی، ژئوشیمی و ژنز کانسار آنتیموان لخشک، شمالغرب زاهدان. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی شاهرود، 184.
نیرومند، ش.، تاج الدین، ح.ع. و حقیری قزوینی، س.، 1399. زمینشناسی و کانهزایی طلا در محدوده غرب کسنزان، جنوب سقز، استان کردستان فصلنامه زمینشناسی ایران، 55، 14.
نیرومند، ش.، 1397. گزارش بررسی زمینشناسی و شواهد ساختاری کانسار لخشک در کمربند زمیندرز سیستان. 68.
Biabangard, H., Moridi, A.A. and Irani, Z., 2019. Dikes Deformation in Lakhshak Pluton: Microscopic Evidence from the Northeast of Zahedan, Southeastern Iran. Geotectonics, 53, 271–279.
Camp, V.E. and Griffis, R.J., 1982. Character, genesis and tectonic setting of igneous rocks in the Sistan suture zone, Eastern Iran. Lithos, 15, 221 –239.
Fotoohi Rad, GH., Kurzawa, T. and Bröcker, M., 2005. Cretaceous high-pressure metamorphism and Low pressure overprint in the Sistan Suture Zone, eastern Iran. DOI: 10.1016/j.jseaes.2017.07.051. 332-344.
Goldfarb, R.J. and Santosh, M., 2014. The dilemma of the Jiaodong gold deposits: are they unique? Geoscience Frontiers, 5, 139-153.
Goldfarb, R.J., Taylor, R.D., Collins, G.S., Goryachev, N.A. and Orlandini, O.F., 2014. Phanerozoic continental growth and gold metallogeny of Asia. Gondwana Research, 25, 48-102.
Groves, D. and Goldfarb, R., 2003. Gold deposits in metamorphic belts: Overview of current understanding, outstanding problems, future research, and exploration Significance. Economic Geology, 98, 1–29.
Groves, D. and Condie, K.C. and Goldfarb, R.J., 2005. Secular changes in global tectonic processes and their influence on the temporal distribution of gold-bearing mineral deposits. Economic Geology, 100, 203–224.
Heydarian Dehkordi, N., Niroomand, S., Tajeddin, H.A. and Nozaem, R., 2022. Integrated geophysical study of the Lakhshak gold-antimony deposit in the Sistan suture zone, southeastern Iran. Arabian Journal of Geosciences. https://doi.org/10.1007/s12517-022-09628-9. 1-12.
Pitcairn, I., Leventis, N. and Beaudoin, G., 2021. A meta-sedimentary source of gold in Archean orogenic gold deposits. Geological Society of American. https://doi.org/10.1130/G48587.1. 862-866.
Shafaii Moghadam, H. and Stern, R.J., 2015. Ophiolites of Iran: Keys to understanding the tectonic evolution of SW Asia: (II) Mesozoic ophiolites. Journal of Asian Earth Sciences, 100, 31–59.
Sibson, R.H., 2004. Control on maximum fluid overpressure defining conditions for mesozonal mineralization. Journal of Structural Geology, 26, 1127-1136.
Stampfli, G.M., Raumer, J.F. and Borel, G.D., 2002. Paleozoic evolution of pre–Variscan terranes: From Gondwana to the Variscan collision. In Catalán, M.; Hatcher, R.D., Jr.; Arenas, R.; et al. Variscan–Appalachian dynamics: The building of the late Paleozoic basement. Boulder, Colorado. Geological Society of America Special Paper. https://doi:10.1130/0–8137–2364–7.263. 46, 263–280
Tirrul, R., Bell, I.R. and Griffis, R.J., 1983. The Sistan suture zone of eastern Iran. Geological Society of America Bulletin, 9, 134–150.
Wilkinson, J.J., 2001. Fluid inclusion in hydrothermal ore deposits. Lithos, 55, 229–272.
Whitney, D. and Evans, B.D., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95, 1, 185–187.