بررسی الگوی ساختاری و معرفی سطوح جدایشی رشته کوه البرز در شمال دامغان
محورهای موضوعی :زینب تسلیمی 1 , عبدالله سعیدی 2 * , منوچهر قرشي 3 , مهران آرین 4 , علی سلگی 5
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
2 - سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
3 - دانشگاه آزاد تهران شمال
4 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
5 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
کلید واژه: رشته‌کوه‌های البرز# چین‌خوردگی# گسلش راندگی# چین¬های مرتبط با گسل# سطوح جدایشی#,
چکیده مقاله :
گستره مورد پژوهش بخشی از شرق البرز مرکزی از حاشیه دشت دامغان تا گسل شمال البرز می باشد. رشته کوه های البرز که بلندی های شمال ایران زمین را شکل داده اند، حوضه فرو افتاده کاسپین را از پهنه ایران مرکزی جدا کرده است. پوسته البرز در فاز کوهزایی سیمرین و آلپی دگرشکل شده و این دگرشکلی تا زمان کنونی به‌طور پیوسته ادامه داشته است. این پژوهش بر پایه داده-های برگرفته از تصویرهای ماهواره ای، نقشه های زمین‌شناسی، برداشت های میدانی و رسم برش های ساختارها و ردیف های رسوبی تشکیل‌دهنده این بخش از رشته کوه های چین و رانده البرز انجام شده است. گستره از تاقدیس و ناودیس های زیادی تشکیل شده که از جنوب به شمال شامل تاقدیس تویه- دروار، تاقدیس صبور، تاقدیس تلمادره، ناودیس علی‌خانی، تاقدیس ترکام، تاقدیس و ناودیس ببرچشمه می باشند. تعدادی از این ساختارها، چین های مرتبط با گسلش می باشند و به‌طور معمول در اثر تداوم کوتاه شدگی و گسلش، الگوی اولیه خود را از دست داده اند. در بین این چین ها تنها ناودیس علی خانی است که یک چین متقارن و باز می باشد. کارکرد گسل های بزرگ و به‌ویژه گسل های راندگی نقش بزرگی در الگوی کنونی چین های برشمرده بازی کرده اند. با توجه به روند ساختارها و محور چین های شکل گرفته فشار مؤثر بر منطقه دارای راستای شمال، شمال غرب - جنوب، جنوب شرق است که عمود بر این روند می باشد. ویژگی های فیزیکومکانیکی سازندهای تشکیل‌دهنده پوسته البرز در این گستره سبب پدید آمدن گسل های راندگی از سطوح گسست موجود در واحدهای سنگی یا سطوح جدایشی1 شده است. شدت کوتاه شدگی و جابجایی های بزرگ مقیاس در منطقه گاه سبب ناپدید شدن یکی از یال های برخی چین ها و یا حذف کامل یک ساختار چین‌خورده شده است. در این پژوهش در ردیف رسوبی تشکیل‌دهنده پوسته البرز سه سطح جدایشی در نهشته های پرکامبرین تا ائوسن میانی شناخته و ثبت شده است.
The studied area is a part of Eastern central Alborz, bestween southeastern piedmont of Alborz (NW of Damghan) and North Alborz Fault (South of Sari). The Alborz Mountain range which forms the heights of northern territory, separated the Caspian Depression from Iran central plateau. The Alborz is one of the Iranian mountain ranges that were deformed during two Cimmerian and Alpine organic events. This deformation is continued until the present day. This research is based on the satellite images, field investigations, drawing structural sections, stratigraphic sequences from the folded and thrusted parts of Alborz Mountains. The studied area is composed of numerous anticlines and synclines from South to North as Tuyeh- Darvar anticline, Sabour anticline, Talma- Darreh anticline, Alikhani syncline, Tarkan anticline, Babr cheshmeh syncline and anticline. Some of these folds are related to faulting which occured due to the typical continuous shortening and faulting of Alborz crust and destroyed their original patterns. The function of main faults and specially thrust faults played an essential role on the present models of mentioned folds. Regarding the axes of the folds, the effective compression over the area has a North, North Waste-South, South-East direction. This direction is perpendicular to axial trend of folds. The physico-mechanical properties of Alborz geological units caused development of detachment surfaces on main faults. The shortening intensity and large displacements have led to disappearance of a limb or whole fold. In this study the three surfaces of detachment were introduced inside the stratigraphic sequences from Precambrian to middle Eocene based on the well-known and documented data.
سعیدی، ع. و اکبرپور، م.ر.، 1371. نقشه 1:100000 زمین‌شناسی کیاسر، سازمان زمین‌شناسی کشور.
سعیدی، ع.، حسینخان ناظر، ن.، خوشدونی فراهانی، م.، میرزایی، م. ر.، 1394. نقشه¬های زمین‌شناسی و زمین‌شناسی مهندسی لیگوش و کالج، البرز مرکزی، سازمان زمین‌شناسی کشور.
سعیدی، ع.، 1389. ژئودینامیک ایران، جلد دوم، در دست چاپ،240.
سعیدی، ع. و وحدتی ،ف.، 1358. نقشه 1:100000 زمین‌شناسی چهار گوش ساری. سازمان زمین‌شناسی کشور.
سعیدی، ع.، حمیدی. م.، ایگدری، س.، خوشدونی فراهانی، م.، 1390. نقشه¬ها و گزارش¬های زمین‌شناسی گرگان، زیارت، حاجی‌آباد و .... مقیاس 1:25000، سازمان زمین‌شناسی کشور- تهران.
بربريان، م.، قرشي، م.، طالبيان، م.، و شجاع طاهري،ج.، (1375). پژوهش و بررسي نو زمین‌ساخت لرزه زمین‌ساخت و خطر زمین‌لرزه، گسلش در گستره سمنان، سازمان زمین‌شناسی و اكتشافات معدني كشور، 266.
تسلیمی، ز.، (1396). مکانیسم حرکتی سفره‌های رورانده البرزجنوبی در منطقه دامغان و ارائه الگوی برش تعادلی از مرزجنوبی تا خط الراس آن. پایان‌نامه دکتری، دانشکده علوم پایه،دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، 148.
حاجیان نژاد، م.، (1385). تحلیل ساختاری منطقه تویه-دروار(غرب دامغان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم، دانشگاه شهید بهشتی، 128.
رحیمی، ب.، 1381. مطالعات ساختاری رشته کوه البرز در شمال دامغان.دانشکده علوم، دانشگاه شهید بهشتی، 208.
Aghanabati, A. and Saidi, A., 1981. Tectonic movement of Bathonian (Middle Jurassic) in Central Iran. Geological survey of Iran, Tehran, Iran.
Alavi, M., 1992. Thrust tectonics of the Binalood region, NE Iran. Tectonics, 11, 360-370.
Alavi, M., 1996. Tectonostratigraphic synthesis and structural style of the Alborz mountain system in northern Iran. Journal of Geodynamics, 21, 1–33.
Allen, M., Ghassemi, M.R., Shahrabi, M. and Qorashi, M., 2003. Accommodation of late Cenozoic oblique shortening in the Alborz range, northern Iran. Journal of Structural Geology, 25, 5, 659–672.
Asserto, R., 1966. Geological map of upper Djadjerud and Lar valleys (Central Elburz, Iran). Institute of Geology, University of Milan, scale 1: 50,000
Axen, G.J., Lam, P.S., Grove, M., Stockli, D.F. and Hassanzadeh, J., 2001. Exhumation of the west-central Alborz Mountains, Iran, Caspian subsidence, and collision-related tectonics. Geology, 29, 559–562.
Berberian, M., 1983. The southern Caspian: a compressional depression floored by a trapped, modified oceanic crust. Canadian Journal of Earth Sciences, 20, 163–183.
Fursich, F. T., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K. and Majidifard, M. R., 2009a. Lithostratigraphy of the upper triassic–middle jurassic Shemshak group of Northern Iran. geological society, London, Special Publications, 312, 129–160.
Fursich, F. T., Wilmsen, M., Seyed-Emami, K. and Majidifard, M. R., 2009b. The Mid-Cimmerian tectonic event (Bajocian) in the Alborz Mountains, Northern Iran: evidence of the break-up unconformity of the South Caspian Basin. Geological Society, London, Special Publications, 312, 189–203.
Fleuty, M. J., 1964. the description of folds. Proceedings of the Geologists Association, Geological Society of London, 75, 461-492
Nazari, H., 2006. Analyes de la tectonique recente et active dans l’Alborz Central et la region de Tehran: Approche morphotectonique et paleoseismologique. Science de la terre et de l’eau. Montpellier, Montpellier, 247.
Ramsay, J. G., 1967. Folding and Fracturing of Rocks. Mc-Graw Hill, New York, 568.
Saidi, A. and Ghasemi, M.R., 1991. Geological map of Baladeh. scale 1/100000. Geological Survey of Iran
Saidi, A., Brunet, M. F., and Rico, L. E., 1977. continental accretion of the Iran Block to Eurasia as seen from Late Paleozoic to Early Cretaceous subsidence curves. Geodynamica Acta (Paris), 10, 5, 189-208.
Saidi, A., 1991. Calendrier de la migration permo-triasique et morcelle- ment mésozoıque des éléments continentaux de l'Iran, Thèse, University Pierre et Marie-Curie, Paris, France, 291.
Saidi, A., 1995. Calendrier de la migration permo-triasique et morcelle- ment mésozoıque des éléments continentaux de l'Iran, Thèse, University. Pierre et Marie Curie, Paris, France, 298.
Steiger, R.,1966: Die Geologie der West-Firuzkuh-Area (Zentral-Alborz/Iran). Geological Institute at ETH University of Zurich, 68.
Shahidi, A., 2008. Evolution tectonique de nord de l’Iran (Alborz et Kopeh Dagh) depuis le Mesozoique. Ph.D these, Universite´ Pierre et Marie Curie, Paris (in French), 500.
Sheikholeslami, M, R., 2018. Tectonosedimentary evolution of the basins in Central Alborz, Iran, GEOSCIENCES 106 (2018), 29-38.
Stocklin, J., 1968. Structural History and Tectonics of Iran A Review. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 52, 1229-1258.
Stocklin, J., 1974a, Northern Iran: Alborz Mountains, In Spencer, A., Ed., Mesozoic -Cenozoic orogenic belts; data for orogenic studies; Alpine-Himalayan orogens: Geological Society [London] 4, 213–234.
Takin, M., 1972. Iranian Geology and Continental Drift in the Middle East. Nature, 235, 147-150.
Wilmsen, M., Fürsich, T., Seyed-Emami, K., Majidifard, M. R. and Taheri, J., 2009. The Cimmerian Orogeny in northern Iran: tectono-stratigraphic evidence from the foreland. Terra Nova, 21, 211–218.
Zanchi, A., Zanchetta, S., Berra, F., Mattei, M., Garzanti, E., Molyneux, S., Nawab, A. and Sabouri, J., 2009. The Eo-Cimmerian (Late? Triassic) orogeny in north Iran. Geological Society, London, Special Publications, 312, 1, 31-55