پهنه‌بندی نوزمین¬ساختی با استفاده از شاخص¬های ریخت¬سنجی در منطقه لالی – گتوند، خوزستان
محورهای موضوعی :طیبه احمدی 1 , عزیز رحیمی 2 , حجت اله صفری 3 , آرش برجسته 4
1 - دانشگاه گلستان
2 - دانشگاه گلستان،
3 - دانشگاه گلستان،
4 - سازمان آب و برق خوزستان
کلید واژه: شاخص¬, های ریخت¬, سنجی فعالیت نوزمین¬, ساختی لالی - گتوند کمربند چین‌خورده ساده زاگرس,
چکیده مقاله :
ارزیابی کمی اشکال و عوارض سطح زمین و محاسبه ی شاخص های ریخت سنجی رودخانه ها و مجرای رودها و پیشانی کوهستان ها از بهترین روش های بررسی زمین ساخت فعال می باشد. گستره مورد مطالعه در پهنه فروبار دزفول، در کمربند ساده زاگرس چین‌خورده قرار گرفته است. در این پژوهش با بهره گیری از مدل رقومی ارتفاع، زمین ساخت و ریخت زمین ساخت منطقه لالی - گتوند تفسیر شده است در این تحقیق برای تعیین فعالیت های زمین ساختی، با توجه به زمین ساخت کلی زاگرس ساده چین‌خورده و فروبار دزفول، سه شاخص پیچ‌وخم پیشانی کوهستان ، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن و شاخص طول شیب رودخانه در منطقه ی لالی - گتوند در شمال خاوری خوزستان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. پس از محاسبه ی شاخص های مذکور و تلفیق لایه های اطلاعاتی آن ها، نقشه پهنه بندی فعالیت نوزمین ساختی به‌صورت کمی در چهار رده خیلی فعال، فعال، نسبتاً فعال و غیرفعال تفکیک گردید. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده به ترتیب شاخص طول شیب رودخانه حداکثر فعالیت زمین ساختی را در شمال خاوری، شاخص نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن حداکثر فعالیت را در خاور، شمال خاوری و شمال باختری و شاخص پیچ‌وخم پیشانی کوهستان بیشترین فعالیت را در شمال خاوری، جنوب خاوری و مرکز نشان می دهد. نقشه ی پهنه بندی نوزمین ساختی نشان می دهد بیشترین میزان فعالیت زمین ساختی در شمال، شمال خاوری و مرکز و کمترین فعالیت در جنوب است.
Quantitative assessment forms and effects of the Earth's surface and calculation of morphometry indices of rivers, river channel, and mountain fronts are the best methods for investigation of the active tectonics. The studied area is located in Dezful Embayment zone of the Zagros Simply Folded Belt. In this study, the tectonics and regional morphotectonics of Lali – Gotvand area are interpreted using digital elevation model. This research analyzed three indices including mountain front sinuosity (Smf), ratio of valley width to valley height (Vf) and stream length-gradient index (Sl). The morphometry indices were analyzed to determine tectonic activity according to general tectonic of Simply Folded Zagros and Dezful Embayment in Lali - Gotvand region in the north east of Khuzestan. After calculating the noted indices and information integration layers, the neotectonic zoning map were prepared as tectonic activity in 4 categories: very active, active, relatively active and non-active. According to these results, maximum tectonic activities have occurred in the North East based on stream length-gradient index, in East, North East, South East based on ratio of valley width to valley height and in North East, South East and central part based on mountain front sinuosity, respectively. The neotectonic zoning map shows the highest activity in the North, North East and Center and the lowest activity in the South of the study area.
احمدی، ط.، 1392. تحلیل ریخت زمین¬شناختی منطقه لالی- گتوند، استان خوزستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گلستان، 106.
ثروتی، م. ر.، صدوق، س. ح.، غلامی نیا، ح.،1387. ژئومورفولوژی و مورفوتکتونیک تاقدیس گچ. مجله پژوهش¬های علوم زمین ، 1، 70- 54.
خاوری،ر.، قرشی، م.، آرین، م. و خسرو تهرانی، خ.، 1389. نشانه¬های زمین¬ریختی زمین¬ساخت فعال حوضه رودخانه کرج در دامنه جنوبی البرز مرکزی، شمال ایران. فصلنامه علوم زمین، 75، 67-74.
رنگزن، ک.، زرگرزاده، م.، چرچی، ع. و آبشیرینی، ا.، 1386. کاربرد علوم سنجش‌ازدور و GIS در پهنه¬بندی نئوتکتونیک کوه¬های زاگرس با استفاده از شاخص‌های ژئومورفیک. یازدهمین انجمن زمین‌شناسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد.
سلیمی، س.، 1385. مطالعه نئوتکتونیک محدوده شوشتر - هفتگل با استفاده از تکنیک¬های سنجش‌ازدور وGIS . پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، 148.
فرهودی، ق. ا. و شرفی، ه.، 1388. بررسی مورفوتکتونیک باباکوهی واقع در شمال شیراز. فصلنامه¬ی زمین¬شناسی کاربردی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، 2، 134 – 126.
فقیه،ع.، سامانی،ب .، خبازی، س. و روشنک،ر.، 1390. تحلیل زمین‌ریخت‌شناسی فعالیت¬های زمین¬ساختی مؤثر در شکل‌گیری دریاچه مهارلو. مجله زمین‌شناسی کاربردی پیشرفته، 1، 65-62.
مطیعی،ه.، 1372. چینه‌شناسی زاگرس. انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور، 536.
مهندسین مشاور آب نیرو، 1385 ، مطالعات ژئوتکتونیک محل سد و نیروگاه و تأسیسات وابسته. طرح سد و نیروگاه تالوگ 1و2.
Alavi, M., 1994. Tectonics of the Zagros orogenic belt of Iran new data and interpretation. Tectonophysics, 229, 211-238. Barzegar, F., 1994. Basement fault mapping of Zagros folded belt (S. W. Iran) based on Space-Born Remotely Sensed Data. Proceeding of the 10th Thematic Conference on Geologic Remote Sensing: Exploration, Environment and Engineering, San Antonio, 455-466.
Berberian, M., 1995. Master "blind" thrust faults hidden under the Zagros folds: active basement tectonics and surface morphotectonic. Tectonophysics, 241,193-22.
Bull, W.B. and MacFadden , L.D., 1997. Tectonic geomorphology north and south of the Garlock Fault, California. Proceedingof 8th Annual Geomorphology Symposium, New York.
Bull, W.B., 2007. Tectonic Geomorphology of Mountains a New Approach to Paleoseimology. Blackwell, 325.
Burbank, D.W. and Anderson, R.S., 2008. Tectonic Geomprphology. Department of Geosciences, The Pennsyvania State University.
Doornkamp, J.C., 1986. Trend-surface analysis of planation surfaces, with an East-African case study, In: Chorley, R.J. (Ed.), Spatial Analysis in Geomorphology, Methuen, London, 247–281.
El Hamdouni R., Irigaray C., Fernandez T., Chacón J. and Keller E.A., 2007. Assessment of relative active tectonics, southwest border of Sierra Nevada (southern Spain). Geomorphology. 96, 150–173
Hack, J. T., 1973. Stream – profile analysis and stream – gradient index. United State Geological Survey Journal Research. 1,421- 429.
Jordan, G. and Csillag, G., 2003. A GIS Framework for Morphotectonic Analysis—a case study. Proceedings of Fourth European Congress on Regional Geoscientific Cartography and Information Systems, Bologna, Italy, Proceedings, 1, 2, Regione Emilia-Romana, Servizio Geologico, Bologna, 516–519.
Keller, E. A. and Pinter, N., 2002. Active Tectonics: Earthquakes, Uplift and Landforms. Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey, 362.
Mayer, L.,1986. Tectonic Geomorphology of Scarpments and Mountain Fronts, in Active Tectonic complied by Wallace, R.E, Washington, Nation Academic Press, .
Oberlander, T. H., 1965. The Zagros streams: A new inter orientation of transverse drainage in on orogenic zone, Syracuse Geography, Series No, 1.
O΄B Perry, J. T. and Setudehnia, A., 1967. Geological Compilation map of Shushtar, 1:100000, No.25470, Iranian Oil Operating Companies, Tehran, IRAN.
Silva, P. G., Goy, J. L., Zazo. C. and Bardajim, T., 2003. Fault generated mountain fronts in Southeast Spain: geomorphologic assessment of tectonic and earthquake activity. Geomorphology, 250, 203-226.
Wolman, M. G. and Gerson, R. 1978. Relative scale of time and effectiveness of climate in watershade geomorphology, Earth Surface Processes, 3(2), 189-208.