بررسي نرخ فعاليت تكتونيكي محدوده گسل دورود(جنوب باختر ايران) بر پايه تحليل داده‌هاي ژئومورفولوژیک (مخروط افكنه‌ها، حوضه‌‌ها و شبكه زهكشي)
محورهای موضوعی :محمدرضا سپهوند 1 , زهرا كمالي 2 , بهزاد تخم‌چی 3 , محمودرضا هيهات 4 , امین روشندل کاهو 5 , حميد نظري 6 , حسین احمدی نوبری 7 , محمد مهدی خطیب 8
1 -
2 - دانشگاه بیرجند
3 -
4 - دانشگاه بیرجند
5 -
6 - پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
7 -
8 - دانشگاه بیرجند
کلید واژه: ژئومورفولوژي نوزمين ساخت مخروط‌افكنه گسل دورود گسل جوان زاگرس,
چکیده مقاله :
تحلیل مورفوتکتونیکی با کمک شاخص‌های ژئومورفیک به‌عنوان ابزاري براي مشخص نمودن ساختارهاي جديد و فعال متاثر از حركات تكتونيكي در نواحی ویژه می‌باشند. این تحلیل در بخشی از محدوده‌ی گسل درود با استفاده از شاخص‌هایی مانند سينوسي جبهه‌ي كوهستان (Smf)، شاخص نسبت پهناي كف دره به ارتفاع آن (Vf)، عامل عدم تقارن حوضه (Af)، گراديان طولي رودخانه (Sl)، عامل تقارن توپوگرافي (T)، سينوسيته رودخانه (S)، عامل شكل حوضه، فرم حوضه، ضريب كشيدگي و نسبت كشيدگي حوضه و شاخص Bs همچنين شاخص‌هاي در ارتباط با مخروط‌افكنه‌ها شامل: ميزان خميدگي مخروط‌افكنه β، ضريب مخروط‌گرايي و نيمرخ‌هاي طولي، انجام شده است. ابزارهای این پژوهش شامل نقشه‌هاي توپوگرافي، زمين‌شناسي، تصاوير ماهواره‌اي و مدل رقومي ارتفاعي (DEM) و تصاوير سنجنده IRS منطقه و نرم‌افزارهای Gelobal Mapper و GIS می‌باشد. نتايج داده‌هاي حاصل از تحليل‌هاي توپوگرافي، شواهد زمين‌ريخت ساختي حاصل از مشاهدات ميداني و مقادير به‌دست آمده از شاخص‌هاي ژئومورفيک، همگي نشان از فعال بودن نوزمين‌ساختي منطقه است. محدوده مورد مطالعه براساس طبقه‌بندي LAT در کلاس يك قرار مي‌گيرد که نشان‌دهنده فعاليت‌هاي زمين‌ساختي شديد است. براساس نتايج به‌دست آمده بخش شمالي گسل دورود نسبت به بخش جنوبي از نظر حركات نوزمين‌ساختي فعال‌تر مي‌باشد.
Morphotectonic analysis with the help of geomorphic indices is considered as a tool for the identification of new and active structures affected by tectonic movements in special areas. For this purpose, indicators such as Mountain Front Sinuosity index (Smf), (Vf), (Af), (S), (Sl), (T), form factor basin, basin shape, slenderness ratio and stretch ratio index of basin (Bs) associated with alluvial fans, including fan of bending β, fanning coefficient and longitudinal profile were calculated. The tools in this study include: the topographic maps, field geology invesigations, satellite imagery, digital elevation model (DEM), IRS satellite images of the region, GIS and Global mapper softwares. The results of the analysis of topographic data, evidences from field observations and data obtained from geomorphic indicators, all suggested that the area is active from neotectonics viewpoint. Based on the classification of LAT, the study area is classified in class 1, which indicates intense tectonic activity. Based on the results, the northern part of the Dorud fault is more active than the southern section in terms of neotectonic movements.
آرام، ا.، 1366. علم در اسلام، تهران، انتشارات سروش، 3.
تقيان. ع.، 1394. بررسي نقش تكتونيك در مورفولوژي، تقطيع و تحول مخروط افكنه موغار(شمال اردستان). فصلنامه تحقيقات جغرافيايي، 1، 134-119.
سپهوند، ا.، 1394. بررسی تغییرات ناشی از فعالیت‌های تكتونیكی در مخروطه افكنه‌ها با استفاده از شاخص‌ها و شواهد ژئومورفولوژی (مطالعه‌ی موردی :حوضه سیلاخور). پایان‌نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه تبريز، 107.
رامشت، م. ح.، عباسی، ع. ر. و معیري، م.، 1387. تحلیل فضایی و ژنتیکی مخروط افکنه‌هاي ایران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 88، 116-97.
خیام، م. و مختاري كشكي، د.، 1382. ارزیابی عملکرد فعالیت‌هاي تکتونیکی بر اساس مورفولوژي مخروط‌افکنه‌ها. پژوهش‌های جغرافیایی، 44، 10-1.
روستايي، ش.، رجبي، م. و سمندر، ن.، 1394. بررسي نقش عوامل در تحول ژئومورفولوژي مخروط افكنه و بستر حوضه اسكوچاي. فصلنامه هيدروژئومورفولوژي، 2، 60-41.
زرگرزاده، م.، رنگزن، ک.، چرچی، ع. و آبشیرینی، ا.، 1386. مطالعه تكتونیک فعال منطقه زاگرس با استفاده از شاخص‌های ژئومورفیک و پارامترهای مورفومتریک در محیطGIS . بیست و ششمین گردهمایی علوم زمين.
عباس‌نژاد، ا.، 1375. پژوهش‌هاي ژئومورفولوژي در دشت رفسنجان. پایان‌نامه دكتري، دانشكده علوم انساني و اجتماعي دانشگاه تبريز، 475.
کمالی، ز.، هیهات، م. م.، نظری، ح. و خطیب، م.م.، 1396. تحليل ناهمساني جنبشي گسل دورود (جنوب‌باختر ايران)، با استفاده از فركتال، كرنل و ريخت‌زمين‌ساختي. پذیریش در فصلنامه علوم زمین، 109، 22-7.
گورابی، ا.، 1387. تأثیر نوزمین ساخت بر تحول لندفرم هاي کواترنري در ایران مرکزي ، پایان‌نامه دکتري، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، 378.
یمانی، م.، مقیمی، ا. و تقیان، ع. ر.، 1387. ارزیابی تأثیرات نوزمین ساخت فعال در دامنه‌هاي کرکس، با استفاده از روش‌هاي ژئومورفولوژي. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 88 ، 136- 116.
Bachmanov, D.M., Trifonov, V.G., Hessami, Kh. T., Kozhurin, T.P., Rogozhin, E.A., Hademi, M.C. and Jamali, F.H., 2004. Active faults in the Zagros and central Iran. Tectenophysics, 380, 221-241.
Barbank, D. W and Anderson, R. S., 2001. Tectonic Geomorphology. Blackwell Science USA, 274.
Bull. W.B. and McFadden, L.D. 1977. Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California: In: Doehring, D, O. Geomorphology Symposium. State university of New York, Binghamton.
Giano, S. L., 2011. Quaternary alluvial fan systems of the Agri inter muontane basin (southern Italy): Tectonic and climatic controls. Geological Carpathica, 50, 65-76.
Hamdouni, R., E.L., Iriggaray, C., Fernandez, T., Chacon, J. and Keller, E, A., 2008. Assessment of relative active tectonics, south west border of the Sierra Nevada (Southern Spain). Geomorphology, 96, 150-173.
Hessami, Kh., 2001. Active Faults Map in Iran, International Seismology and Earthquake Engineering Institute, Tehran.
Ioannis, M. T., Ioannis, K. K. and Pavlides, S., 2006. Tectonic geomorphology of the easternmost extension of the Gulf of Corinth (Beotia, centeral Greece).Tectonophysics, 453, 211-232.
Hermas, E. A. Abou El-Magd, I. H. and Saleh, A. S. 2010. Monitoring the Lateral Channel Movements on the Alluvial Fan of Wadi Feiran Drainage Basin, South Sinai, Egypt using Multi Temporal Satellite Imagery, Journal of African Earth Sciences, 58,1, 89-96.
Harvey, A.M., 1997. The Role of Alluvial Fans in Arid-Zone Fluvial Systems. Wiley, Chichester.
Keller, E. A. and Pinter, N., 1999. Active Tectonics. Earthquakes Uplift and Landscape. New Jersey, 338.
Keller, E. A. and Pinter, N., 2002. Active tectonics: Earthquakes, Uplift and Landscape (second edition): Englewood Cliffs, New Jersey, Prentice Hall, 362.
Li, T., youli. Y., Jingchum, T. L. and Duan, F., 1999. Impact of tectonics on alluvial landforms in Hexi corridor, Northwest China. Geomorphology, 28, 299-308.
Ramirez- Herrera, M. T., 1998. Geomorphic assessment of active tectonics in the Acambay graben, Mexican Volcanic Belt. Earth Surface Processes and Landforms, 23,4, 317- 322.
Tchalenko, J. and Braud, J., 1974. Seismicity and structure of the Zagros (Iran): the Main Recent Fault between 33o and 35oN, Philos. The Geological Society of London, 277, 1-25.
Sarriso-Valvo, M., Antronico, L. and Pera, E., 1998. Controls on modern fan morphology in Calabria, Southern Italy. Geomorphology, 24,2,169-187.
Viserase, C., Calvache, M., Soria, J. and Fernandez, J., 2003. Differential features of alluvial fans controlled by tectonic or eustatic accommodation space. Examples from the Betic Cordillera, Spain. Geomorphology, 50, 181-202.