بررسی مسئولیت اخلاقی و تکالیف دولت در قبال مسئولیت های خارج از اراده
محورهای موضوعی : اخلاق اجتماعی و مدل سازی رفتاریمحسن لزگی 1 , حسین صابری 2 * , سید محسن جلالی 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی
2 - دانشگاه فردوسی مشهد
3 - دانشگاه شهید بهشتی، تهران
کلید واژه: مسئولیت اخلاقی, مسئولیت مدنی, دولت, تکلیف, خارج از اراده, عدالت توزیعی, نظریه تضمین حق.,
چکیده مقاله :
تکالیف دولت در قبال مسئولیت های مدنی خارج از اراده از موضوعات مهم و اساسی است که چندان به آن پرداخته نشده است. این در حالی است که تکالیف دولت در این خصوص با توجه به اهمیت روزافزون حقوق شهروندان از مباحث مهم و ضروری و محل بحث و نظر است. سوال اساسی که در این زمینه در مقاله حاضر مطرح و مورد بررسی قرار گرفته این است که دولت در قبال حوادث خارج از اراده اش از منظر اخلاقی و حقوقی چه مسئولیتی دارد؟ مبانی فقهی، مبانی اخلاقی و حقوقی، شرایط و تکالیف دولت در قبال مسئولیت‌های خارج از اراده چیست؟ مقاله حاضر توصیفی تحلیلی بوده و با استفاده از روش کتابخانه ای به بررسی سوال های مورد اشاره پرداخته است. نتایج مقاله بیانگر این امر است که در حقوق ایران دولت در قبال مسئولیت های خارج از اراده متعهد می باشد. نظریه تساوی شهروندان، نظریه عدالت توزیعی، نظریه تضمین حق، رعایت قاعده انصاف و نظريه‌ی دولت بيمه‌گر مبانی اخلاقی و حقوقی مسئولیت دولت در قبال حوادث خارج از اراده می‌باشد. عدم وجود عاقله یا ناتوانی وی در پرداخت دیه، اشتباه قاضی در امر قضاوت تکلیف دولت در قبال حوادث غیرمترقبه و تکلیف دولت در پرداخت دیه تصادفات رانندگی(صندوق تأمین خسارات بدنی). از مهمترین مصادیق مسئولیت دولت در قبال مسئولیت‌های خارج از اراده می باشد.
The government's responsibilities towards involuntary civil responsibilities are important and fundamental issues that have not been addressed much. At the same time, the government's duties in this regard, given the growing importance of citizens' rights, are important and necessary issues for discussion. The main question that has been raised and examined in this article in the present article is what is the responsibility of the government from events from its moral and legal point of view? What are the jurisprudential principles, moral and legal principles, conditions and duties of the government towards responsibilities beyond its control? The present article is descriptive-analytical and examines the mentioned questions using the library method. The results of the article indicate that in Iranian law, the government is committed to responsibilities beyond its control. The theory of equality of citizens, the theory of distributive justice, the theory of guarantee of rights, the observance of the rule of justice and the theory of the insuring state are the moral and legal foundations of the government's responsibility for unintentional events. Lack of reason or his inability to pay the ransom, the judge's mistake in judging the government's duty in the event of an accident, and the government's obligation to pay the ransom for traffic accidents (bodily injury insurance fund). One of the most important examples is the responsibility of the government towards responsibilities beyond its control.
ابوالحمد، عبدالحميد، 1379، حقوق اداري ايران، چاپ ششم، تهران، نشر توس.
امامی، محمد، استوارسنگی، کورش،1390، حقوق اداری، ج 1، تهران، انتشارات میزان، چاپ چهارم.
امير تيمور، تاجميري، 1375، حقوق مدني 4، مؤسسه فرهنگي آفرينه، چاپ اول، پاييز 1375.
بای، حسینعلی؛ 1382، مسئولیت دولت در پرداخت دیه؛ قم: دانشکده ادبیات و علوم و انسانی دانشگاه قم (پایان‌نامه کـارشناسی ارشـد).
پورعزت، علي اصغر، 1380، ضرورت توسعه فرهنگ عدالت پذير براي نيل به جامعه عدل موعود، ماهنامه تديبر، شماره 167.
ﺗﻮﺟﻬﯽ، ﻋﺒﺪاﻟﻌﻠﯽ، 1378، سیاست ﺟﻨﺎﯾﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺑﺰه دﯾﺪﮔﺎه، ﻣﺠﻠﻪ ﻣﺠﺘﻤﻊ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻢ، س 1، ش 4.
جعفري لنگرودي، محمدجعفر، ترمينولوژي حقوق، شماره 5120.
خویینی، غفور؛ مجتهد سلیمانی، ابوالحسن و ابراهیمی، محمد تقی،1397، مسئولیت مدنی و اخلاقی دولت در اعمال سیاست‌های مالی بر مبنای ضابطه تقصیر سنگین، پژوهش‌های اخلاقی، 33 فصل پاییز.
دعاگو، حسین، هاشمی، سید محمد؛ زارع، علی،1398، مطالعه تطبیقی مسئولیت اخلاقی دولت ناشی از فعل اتباع در ایران و حقوق بین‌الملل، پژوهش های اخلاقی، شماره 38 ، زمستان.
دروديان، حسنعلي، 1379، جزوه مسؤوليت مدني، دوره كارشناسي، بي ناشر.
رزمی مهرزاد، 1390، مسئولیت مدنی سردفتر، مجله کانون، شماره 116.
زراﻋﺖ، ﻋﺒﺎس،1379، ﺷﺮح ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﯽ، ﺑﺨﺶ ﻗﺼﺎص، ﺗﻬﺮان، ﻧﺸﺮ ﻗﻘﻨﻮس.
ﺷﮑﺮي، رﺿﺎ و ﻗﺎدر، ﺳﯿﺮوس،1382، ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﯽ در ﻧﻈﻢ ﺣﻘﻮق ﮐﻨﻮﻧﯽ، ﺗﻬﺮان، ﻧﺸﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ، چ 2.
طباطبایی موتمني، منوچهر،1373، حقوق اداري، چاپ پنجم، انتشارات سمت.
غروري، شهاب‌الدين،1356، رساله مسئوليت مدني اشخاص حقوقي، دانشگاه تهران.
غمامی، مجید، 1376، مسئولیت مدنی دولت نسبت به اعمال کارکنان خود، تهران، نشر دادگستر.
قاسم زاده، سید مرتضی،1387، مباني مسؤوليت مدني، انتشارات میزان.
کاتوزیان، ناصر،1386، ضمان قهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم.
كاتوزيان، ناصر،1377، فلسفه حقوق، چ 2 انتشارات بهنشر.
مصباح یزدی، محمد تقی،1380، فلسفه اخلاق، تحقیق و نگارش احمدحسین شریفی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بـین الملل.
موسي زاده، رضا، 1377، حقوق اداري، چاپ اول، نشر ميزان، تهران.
وليدي، محمد صالح،1373، حقوق جزاي عمومي چ اول، نشر داد.
اردﺑﯿﻠﯽ، اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ،1403، ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻔﺎﺋﺪه و اﻟﺒﺮﻫﺎن، ﻗﻢ، ﻧﺸﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرﺳﯿﻦ.
خمینی، سـید روح اللّه؛ بی تا، تـحریر الوسیلة؛ به انضماما ترجمه علی اسلامی؛ ج 4، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم؛1378، حاشیه برمکاسب؛ تهران: [بی‌نا].
ﻋﻼﻣﻪ ﺣﻠﯽ، ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﻟﻤﻄﻬﺮ،1419، ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﺸﯿﻌﻪ، ﻗﻢ، ﻧﺸﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرﺳﯿﻦ.
عـلامه مـجلسی، شیخ محمد باقر؛ بی تا، حدود و قصاص و دیات؛ تحقیق و بررسی علی فاضل؛ قم: مـؤسسه نـشر آثار اسلامی.
موسوی خویی، سـید ابـو القاسم؛1428، مبانی تکملة المنهاج (قـصاص و دیـات)؛ چ 3، قـم: انتشارات امام خـویی.
نجفی، شیخ محمد حسن؛ 1385، جواهر الکلام فـی شـرح شرائع الاسلام؛ ج 42، چ 1، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
Cane, Peter, An Introduction to Administrative Law, Oxford, Clarendon Press, 1992, pp;311- 315.
Farigrieve, Duncan؛ Andenas, Mads and Bell, John. Tort Liability of Public Authorities in Comparative Prospective, London, British Institute of International and Compa rative Law, 2002,p;18.
Fischer, John Martin,1999, Recent Work On Responsibility Journal Of Ethics, V.110, NO 1.
Lunney, Mark & oliphant, ken: “Tort Law” Textand materials, Oxford, university pree,2000, p. 801-800
McDowall, A. ve Fletcher, C. (2004). Employee Development: An Organizational Justice Perspective. Personnel Review, 33(1): 8-29.
Nolan, Donal,» Suing the State «, Modern Law Review, Vol.64, 2004,p;851.
Strawson,. P. F,1962, Freedom And Resentment, Re-Printed in Fischer and Ravizza, perspectives on moral Responsibility.