الگوی ساختاری بخش خاوری توده پریدوتیتی ده‌شیخ، آمیزه افیولیتی اسفندقه، جنوب باختر ایران
محورهای موضوعی :صحرا جلالت وکیل‌کندی 1 , مجید شاه‌پسند زاده 2 , مهدی هنرمند 3 , حمید احمدی پور 4
1 - دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان
2 - دانشگاه تحصیلات تکمیلی و فناوری پیشرفته کرمان
3 - دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان
4 - دانشگاه باهنر کرمان
کلید واژه: آمیزه‌های افیولیتی اسفندقه تحلیل ساختاری توده پریدوتیتی ده‌شیخ زاگرس,
چکیده مقاله :
توده پریدوتیتی ده‌شیخ به عنوان بخشی از آمیزه‌های افیولیتی اسفندقه در جنوب بافت، در استان کرمان قرار دارد. مطالعه ساختارهای مجموعه‌های افیولیتی به لحاظ درک ژئودینامیک کمربندهای کوهزایی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این پژوهش، عناصر ساختاری بخش خاوری توده پریدوتیتی ده‌شیخ مورد مطالعه قرار گرفته و الگوی دگرشکلی حاکم بر منطقه و ارتباط آن با کمربند کوهزایی زاگرس مطالعه شده است. چین‌خوردگی نوارهای کرومیتیتی، دایک‌های دونیتی- پیروکسنیتی و توسعه پهنه‌های برشی شکل‌پذیر تا شکننده (گسل‌ها و رگه‌های منیزیت) ساختارهای اصلی این منطقه را شکل داده‌اند. شواهد ساختاری نشان‌دهنده رویداد دو مرحله متوالی دگرشکلی کششی/ تراکششی (D1) و ترافشارشی راست‌بر (D2) در این منطقه است. دگرشکلی کششی/ تراکششی اولیه در یک محیط پشت قوسی حین صعود توده پریدوتیتی ده‌شیخ سبب جایگزینی این گوشته لیتوسفری در اعماق کم پوسته با دگرشکلی کرومیتیت‌ها و تزریق دایک‌های دونیتی- پیروکسنیتی شده است. دگرشکلی ترافشارشی راست‌بر بعدی با تشکیل پهنه‌های برشی شکل‌پذیر- شکننده موجب جایگزینی آن در پهنه دگرگونی فشار بالا- درجه حرارت پایین سنندج- سیرجان شده است.
The Dehsheikh peridotite massif, as a part of the Esfandagheh ophiolitic mélanges, is located in the south of Baft, Kerman province. Structural analysis of the ophiolitic complexes play an important role in understanding geodynamics of the orogenic belts. In this research, structural elements of the eastern part of the Dehsheikh peridotite massif as well as prevailing deformational patterns of the area and its relation to the Zagros orogenic belt was studied. The chromitite folds, dunitic/pyroxenitic dykes and ductile to brittle shear zones (faults and magnesite veins) constitute the principal structures of this area. Structural evidence indicate two successive tentional/transtentional and dextral transpressional deformational phases. The early D1 deformation took place in a back-arc basin during ascending of the Dehsheikh Peridotite massif. This caused emplacement of the lithospheric mantle in the low crust level, and was accompanied by deformation of the chromitites and intrusion of the dunitic/pyroxenitic dykes. The next D2 right-lateral transpressional deformation with development of the brittle-ductile shear zones accommodated emplacement of this massif in the high pressure-low tempretaure Sanandaj-Sirjan metamorphic zone.
- سبزه‌ای، م.، مجیدی، ب.، بربریان، م.، هوشمند زاده، ع.، علوی تهرانی، ن.، 1994. نقشه زمین‌شناسی 1:250،000 حاجی‌آباد. چهارگوش شماره 112، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران.
سهندی، م.ر.، عزیزیان، ح.، ناظمزاده، م.، نوازی، م.، عطاپور، ح.، 1386. نقشه زمین‌شناسی 1:100,000 ارزوئیه. چهار گوش شماره 7246، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران.
Ahmadipour, H., Sabzehei, M., Whitechurch, H., Rastad, E., Emami, M.H., 2003. Soghan complex as an evidence for paleospreading center and mantle diapirism in Sanandaj- Sirjan zone (South-East Iran). Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran, Vol. 14, No. 2, p. 157-172.
Alavi, M., 1994. Tectonics of the Zagros orogenic belt of Iran: new data and interpretations. Tectonophysics, Vol. 229, p. 211-238.
Boudier, F., Nicolas, A., 1977. Structural controls on partial melting in the Lanzo peridotites, In: H. J. B. Dick (ed), Magma Genesis, In: Nicolas, A., Structure of Ophiolites and Dynamics of Oceanic Lithosphere. Oregon Department of Geology and Mineral Industries, Vol. 96, p. 63-68.
Coleman, R. G., 1977. Ophiolites, Ancient Oceanic lithosphere? Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, New York.
Den Tex, E., 1969. Origin of ultramafic rocks, their tectonic setting and history: A contribution to the discussion of the paper "The origin of ultramafic and ultrabasic rocks", by Wyllie. P.J., Tectonophysics, Vol. 7, p. 457-488.
Dilek, Y., Furnes, H., 2009. Structure and geochemistry of Tethyan ophiolites and their petrogenesis in subduction rollback systems. Lithos, Vol. 113, p. 1-20.
Floyd, P. A., Yaliniz, M. K., Goncuoglu, M. C., 1998- Geochemistry and petrogenesis of intrusive and extrusive ophiolitic plagiogranites, Central Anatolian crystalline complex, Turkey. Lithos, Vol. 42, p. 225-241.
Ghasemi, H., Juteau, T., Bellon, H., Sabzehei, M., Whitechurch, H., Ricou, L.E., 2002. The mafic–ultramafic complex of Sikhoran (Central Iran): a polygenetic ophiolite complex. Comptes Rendus Geoscience, Vol. 334, p. 431-438.
Ghazi, A.M., Hassanipak, A.A., Mahoney, J.J., Duncan, R.A., 2004. Geochemical characteristics, 40Ar–39Ar ages and original tectonic setting of the Band-e-Zeyarat/Dar Anar ophiolite, Makran accretionary prism, S.E. Iran. Tectonophysics, Vol. 393, p. 175-196.
Godard, M., Bosch, D., Einaudi, F., 2006. A MORB source for low-Ti magmatism in the Semail ophiolite. Chemical Geology, Vol. 234, p. 58-78.
Irvine, T.N., 1982. Terminology for layered intrusions. Journal of petrology, 23, p. 127-162.
Jannessary, M. R., Melcher, F., Lodziak, J., Meisel, TH. C., 2012. Review of platinum -group element distribution and mineralogy in Chromitite ores from southern Iran. Ore Geology, Reviews, Vol. 48, p. 278-305.
Ji, S., Zhao, P., 1993. Location of tensile fracture within rigid-brittle inclusions in a ductile flowing matrix, Tectonophysics, Vol. 220, p. 23-31.
Kelemen, P.B., Dick, H.J.B., Quick, J.E., 1992. Formation of harzburgite by pervasive melt/rock reaction in the upper mantle. Nature, Vol. 358, p. 635-641.
Leblanc, M., Nicolas, A., 1992. Ophiolitic chromitites. International Geology Review, Vol. 34, No. 7, p. 653-686.
Mercier, J-C. C., Nicolas, A., 1975. Textures and fabrics of upper mantle peridotites as illustrated by xenoliths from basalts, Journal of Petrology, 16, 454–487.
Misch, P., Paracrystalline microboudinage of zoned grains and other criteria for synkinematic growth of metamorphic minerals, American Journal Science, Vol 267, p. 43-63, 1969.
Najafzadeh, A. R., Arvin, M., Pan, Y., Ahmadipour. H., 2008. Podiform chromitites in the Sorkhband ultramafic complex, Southern Iran: evidence for ophiolitic chromitite. Journal of sciences Islamic republic of Iran, Vol. 19, p. 49-65.
Nicolas, A., 1989. Structure of Ophiolites and Dynamics of Oceanic Lithosphere. Kluwer Academic Publishers, Vol. 367.
Nicolas, A., Jackson, M., 1982. High-temperature dikes in peridotites: origin by hydraulic fracturing. Journal of Petrology, Vol. 23, p. 568-582.
Peighambari, S., Ahmadipour, H., Stosch, H. G., Daliran, F., 2011. Evidence for multi-stage mantle metasomatism at the Dehsheikh peridotite massif and chromite deposits of the Orzuieh coloured mélange belt, southeastern Iran. Ore Geology Reviews, Vol. 39, p. 245–264.
Robertson, A. H. F., 2002. Overview of the genesis and emplacement of Mesozoic ophiolites in the Eastern Mediterranean Tethyan region. Lithos, Vol. 65, p. 1-67.
Sarkarinejad, Kh., 2005. Structures and microstructures related to steady-state mantle flow in the Neyriz ophiolite, Iran. Journal of Asian Earth Sciences, Vol. 25, p. 859-881.
Sarkarinejad, K., 2007. Quantitative finite strain and kinematic flow analyses along the Zagros transpression zone, Iran, Tectonophysics, 442, 49-65.
Sarkarinejad, K., Godin L., Faghih, A., 2009. Kinematic vorticity analysis and 40Ar/39Ar geochronology related to inclined extrusion of the HP-LT metamorphic rocks along the Zagros accretionary prism, Iran, Journal of Structural Geology, 31, 691-706.
Sengor, A.M.C., 1990. A New Model for the late Paleozoic–Mesozoic Tectonic Evolution of Iran and Implications for Oman. Geological Society Special Publication, Vol. 49, p. 797-831.
Shafaii Moghadam., H., Whitechurch, H., Rahgoshay, M., Monsef, I., 2009. Significance of Nain-Baft ophiolitic belt (Iran): short-lived, transtensional Cretaceous back-arc oceanic basins over the Tethyan subduction zone. Comptes Rendus Geosciences, Vol. 341, p. 1016-1028.
Shafaii Moghadam, H., Stern, R.J., Rahgoshay, M., 2010. The Dehshir ophiolite (central Iran): Geochemical constraints on the origin and evolution of the Inner Zagros ophiolite belt, Geological Society of America Bulletin, Vol. 122, No. 9/10, p. 1516-1547.
Shafaii Moghadam, H., Stern, R.J., 2011. Late Cretaceous forearc ophiolites of Iranian. Island Arc, Vol. 20, p. 1-4.
Shojaat, B., Hassanipak, A.A., Mobasher, K., Ghazi, A.M., 2003. Petrology, geochemistry and tectonics of the Sabzevar ophiolite, North Central Iran. Journal of Asian Earth Sciences, Vol. 21, p. 1053-1067.
sStöcklin, J., Possible ancient continental margins in Iran, The Geology of Continental Margins, Springer, p. 873-887, 1974.