تعیین خاستگاه و روند تکامل سیال‌های کانه‌زا براساس بررسی میانبارهای سیال در گستره مجیدآباد (شمال‌شرق اهر- شمال‌غرب ایران)
محورهای موضوعی :حانیه بابائی 1 , سیدغفور علوی 2 , وارطان سیمونز 3
1 - دانشگاه تبریز
2 - دانشگاه تبریز
3 - گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز
کلید واژه: اپی‌ترمال, پورفیری, سیال درگیر, کانی‌زایی, مجیدآباد.,
چکیده مقاله :
گستره مجید¬آباد در شمال‌غرب ایران، استان آذربایجان شرقی و در 32 کیلومتری شمال‌شرق اهر واقع شده است. این گستره از لحاظ تقسیم‌بندی ساختاری- تکتونیکی ایران، در حوضه البرز-آذربایجان قرار دارد و بخشی از انتهای شمال¬غربی قوس ماگمایی ارومیه- دختر است. واحدهای تشکیل‌دهنده گستره شامل سنگ‌های آذرین و آذرآواری ائوسن با ترکیب آندزیتی، تراکی‌آندزیت تا تراکی‌بازالتی و توده‌های نفوذی الیگوسن با ترکیب مونزودیوریتی و گابرویی می‌باشند. در اثر فرآیندهای گرمابی شکل گرفته از توده نفوذی مونزودیوریتی در واحدهای رسوبی- آتشفشانی ائوسن، دگرسانی‌های گسترده‌ای در این گستره رخ داده است. کانه‌زایی به¬ شکل پراکنده و رگه- رگچه‌ای می‌باشد که در دو مرحله جداگانه درونزاد و برونزاد رخ داده است. کانه‌های درونزاد شامل پیریت و کالکوپیریت هستند که با کانه‌های برونزاد کالکوسیت، کوولیت، دیژنیت، هماتیت، لیمونیت و مالاکیت همراهی می‌شوند. در بررسی میانبارهای سیال پنج نوع میانبار سیال مشاهده می‌شود که شامل تک‌فاز مایع، تک‌فاز بخار، دو فازی غنی از مایع، دو فازی غنی از بخار و چندفازی حاوی فاز جامد در رگچه‌های کوارتزی کانه¬دار می‌باشند. براساس نتایج ریزدماسنجی، دمای همگن‌شدگی و شوری میانبارهای سیال بررسی شده به ترتیب 142 تا 567 درجه سانتی‌گراد و چهار تا 53 درصد وزنی معادل نمک طعام می‌باشد. لیگاندهای موثر در حمل و نقل فلزات از نوع کلریدی و سولفیدی بوده و پدیده جوشش، سرد شدن و رقیق‌شدگی با سیال‌های جوی عامل اصلی ته‌نشست عناصر فلزی و رخداد کانی‌سازی در گستره مجیدآباد است. بر این اساس، کانی‌سازی در گستره مجیدآباد در شرایط اپی‌ترمال و شاید وابسته به یک سامانه پورفیری صورت گرفته است.
The Majid Abad area is located in the northwest of Iran, East Azarbaijan province and 32 km northeast of Ahar. In terms of structural-tectonic classification of Iran, this region is located in the Alborz-Azarbaidjan zone and is part of the NW end of Urumieh-Dokhtar magmatic arc. The rock units of the region include Eocene igneous and pyroclastic rocks with andesite, trachy-andesite to trachy-basalt composition and Oligocene intrusive bodies of monzodiorite and gabbro composition. Mineralization is in the form of disseminations and veins-veinlets, which occurred in two separate stages, hypogene and supergene. Hypogene ore minerals include pyrite and chalcopyrite, which are accompanied by supergene chalcocite, covellite, digenite, hematite, limonite and malachite. In the investigation of fluid inclusions, 5 types of fluid inclusion were observed, including mono-phase liquid, mono-phase vapor, two-phase liquid-rich, two-phase vapor-rich and multiphase, occurring within ore-braing quartz veins. Based on the microthermometry results, the homogenization temperature and salinity of the examined fluid inclusions are 142 to 567 °C and 4 to 53 wt.% NaCl equivalent, respectively. The effective ligands in the transportation of metals are chloride and sulfide, and the occurrence of boiling, cooling and dilution with atmospheric fluids is the main cause of the deposition of metallic elements and the mineralization in Majid Abad area. On this basis, mineralization in Majid Abad area took place in an epithermal condition and probably related to a porphyry system.
امینی، ل. و معانی¬جو، م.، 1402. بررسی رخداد جوشش بر مبنای شواهد کانی¬شناسی، بافتی و میان¬بارهای سیال در کانسارهای اپی¬ترمال: مطالعه موردی کانسار چاه مراد، سیستان و بلوچستان، ایران. فصلنامه علمی علوم زمین، 33، 20-1.
رادمرد، ک.، زمانیان، ح.، حسین زاده، م.ر. و احمدی خلجی، ا.، 1396. بررسی کانی¬سازی، زمین¬شیمی و میانبارهای سیال در رگه¬های کوارتز در ذخیره طلای مزرعه شادی (شمال شرق تبریز). مجله بلورشناسی و کانی-شناسی ایران، 25، 844-823.
رحیمی، ن.، نیرومند، ش.، لطفی، م. و رحیمی شهید، م.، 1402. زمین شناسی، کانی شناسی و مطالعه میانبارهای سیال در کانسار مس – مولیبدن پورفیری جانجا، پهنه زمین¬درز سیستان، جنوب خاور ایران. فصلنامه علمی علوم زمین، 32، 30-13.
زرناب اکتشاف (مهندسین مشاور)، 1386. مطالعات زمین-شناسی و دگرسانی در منطقه هفت¬چشمه. شرکت ملی صنایع مس ایران.
لاجوئی کلاکی، م.س.، اکبرپور، ا.، تارانتولا، ا.، حسن¬پور، ش.، محمدی، ب. و پشتکوهی، ک.، 1400. سنگ¬نگاری، کانی¬شناسی،لیتوژئوشیمی و مطالعات میانبارهای سیال در کانسار طلا- مس قشلاق میل، شمال باختر ساوه، ایران. فصلنامه علمی علوم زمین، 31، 212-199.
محمدی، م. و برنا، ب.، 1385. گزارش زمین¬شناسی و حفاری در منطقه مسجد داغی. شرکت ملی صنایع مس ایران.
مهدوی، م.ا. و امینی¬فضل، ا.، 1368. نقشه زمین شناسی 1:100000 اهر. سازمان زمین¬شناسی ایران.
مهرپرتو، م.خ. و ناظر، ن.، 1378. نقشه زمین شناسی 1:100000 کلیبر. سازمان زمین¬شناسی ایران، تهران.
نبوی، م.ح.، 1355. دیباچه¬ای بر زمین¬شناسی ایران، سازمان زمین¬شناسی ایران، 110.
Alavi, M., 2007. Structures of the Zagros fold-thrust belt in Iran. American Journal of science, 307(9), 1064-1095.
Alirezaei, S., Ebrahimi, S. and Pan, Y., 2008. Fluid inclusion characteristics of epithermal precious metal deposits in the Arasbaran metallogenic zone, Northwestern Iran [extended abs.], ACROFI-II, India, 1–4.
Calagari, A. A., 2004. Fluid inclusion studies in quartz veinlets in the porphyry copper deposit at Sungun, East-Azarbaidjan, Iran. Journal of Asian Earth Science, 23, 179–189.
Chi, G. and Guha, J., 2011. Microstructural analysis of a subhorizontal gold-quartz vein deposit at Donalda, Abitibi greenstone belt, Canada: Implications for hydrodynamic regime and fluid-structural relationship. Geoscience Frontiers, 2, 529-538.
Dercourt, J.E, Zonenshain, LP, Ricou, LE, Kazmin, V. G., Le Pichon, X., Knipper, A.L., Grandjacquet, C., Sbortshikov, I.M., Geyssant, J.,Lepvrier, C. and Pechersky, D.H., 1986. Geological evolution of the Tethys belt from the Atlantic to the Pamirs since the Lias. Tectonophysics, 123(1-4), 241-315.
Dilek, Y., Imamverdiyev, N. and Altunkaynak, S., 2010. Geochemistry and tectonics of Cenozoic volcanism in the Lesser Caucasus (Azerbaijan) and the peri-Arabian region: collision-induced mantle dynamics and its magmatic fingerprint. International Geology Review, 52(4-6), 536-578.
Ebrahimi, S., Alirezaei, S. and Pan, Y., 2011. Geological setting, alteration, and fluid inclusion characteristics of Zaglic and Safikhanloo epithermal gold prospects, NW Iran. Geological Society, London, Special Publications, 350(1), 133-147.
Ghorbani, M., 2013. A summary of geology of Iran, In The Economic Geology of Iran, Springer, Dordrecht, 45-64.
Hajalilou B. and Aghazadeh M., 2016. Fluid Inclusion Studies on Quartz Veinlets at the Ali Javad Porphyry Copper (Gold) Deposit, Arasbaran, Northwestern Iran. Journal of Geoscience and Environment Protection, 4 (06), 80-91.
Hezarkhani, A., 2006. Petrology of the intrusive rocks within the Sungun porphyry copper deposit, Azerbaijan, Iran. Journal of Asian Earth Sciences, 27(3), 326-340.
Innocenti, F., Mazzuoli, R., Pasquare, G., Radicati di Brozolo, F. and Villari, L., 1982. Tertiary and quaternary volcanism of the Erzurumkars area (Eastern Turkey): geochronological data and geodynamic evolution. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 13, 223-240.
Jamali, H., Dilek, Y., Daliran, F., Yaghubpur, A. and Mehrabi, B., 2010. Metallogeny and tectonic evolution of the Cenozoic Ahar–Arasbaran volcanic belt, northern Iran. International Geology Review, 52(4-6), 608-630.
Jamali, H. and Mehrabi, B., 2015. Relationships between arc maturity and Cu–MO–Au porphyry and related epithermal mineralization at the Cenozoic Arasbaran magmatic belt. Ore Geology Review, 31, 123–138.
Kant, W., Warmada, I.W., Idrus, A., Setijadji, L.D. and Watanabe, K., 2012. Fluid inclusion study of the polymetallic epithermal quartz veins at Soripesa prospect area, Sumbawa island Indonesia. Asian Applied Geology, 4(2), 77-89.
Kesler, S.E., 2005. Ore forming fluids. Elements, 1, 13-18.
Moncada, D. and Bodnar, R. J., 2012. Gangue mineral textures and fluid inclusion characteristics of the Santa Margarita Vein in the Guanajuato Mining District, Mexico. Central European Journal of Geosciences, 4(2), 300-309.
Pirajno, F., 2009. Hydrothermal processes and mineral systems. Springer Science, New York, 1273.
Randive, K.R., Hari, K.R., Dora, M.L., Malpe, D.B. and Bhondwe, A.A., 2014. Study of fluid inclusion: methods, techniques and applications. Geological Magazine, 29, 19-28.
Roedder, E., 1984. Fluid inclusions. Reviews in Mineralogy. Mineralogical Society of America, Washington, 12, 644.
Sheppard, S. M. and Harris, C., 1985. Hydrogen and oxygen isotope geochemistry of Ascension Island lavas and granites: variation with crystal fractionation and interaction with sea water. Contributions to Mineralogy and Petrology, 91, 74-81.
Shimizu, T., 2018. Fluid Inclusion Studies of Comb Quartz and Stibnite at the Hishikari Au–Ag Epithermal Deposit, Japan. Resource Geology, 68(3), 326-335.
Simmonds, V., Calagari, A.A. and Kyser, K., 2015. Fluid inclusion and stable isotope studies of the Kighal porphyry Cu–Mo prospect, East-Azarbaidjan, NW Iran. Arabian Journal of Geosciences, 8, 473-453.
Simmonds, V. and Moazzen, M., 2015. Re-Os dating of molybdenites from Oligocene Cu-Mo-Au mineralized veins in the Qarachilar area, Qaradagh batholith (northwest Iran): Implications for understanding Cenozoic mineralization in South Armenia, Nakhchivan, and Iran. International Geology Review, 57, 290-304.
Simmons, S.F., White, N.C. and John, D.A., 2005. Geological characteristics of epithermal precious and base metal deposits. Economic Geology, 100, 485–522.
Tun, M.M., Warmada, I.W., Idrus, A., Harijoko, A., Verdiansyah, O. and Watanabe, K., 2014. Fluid inclusion studies of the epithermal quartz veins from Sualan prospect, west Java, Indonesia. Journal of SE Asian Applied Geology, 6, 62-67.
White, N.C. and Hedenquist, J.W., 1995. Epithermal gold deposits: Styles, characteristics and exploration. Society of Economic Geologists Newsletter, 23(1), 9–13.
Whitney, D.W. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock forming minerals. American Mineralogist, 95, 185-187.
Wilkinson, J.J., 2001. Fluid inclusions in hydrothermal ore deposits. Lithos, 55, 229-272.
Zarasvandi, A., Zaheri, N., Pourkaseb, H., Chrachi, A. and Bagheri, H., 2014. Geochemistry and fluid inclusion micro thermometry of the Farsesh barite deposit, Iran. Geologos, 20, 201–214.