ویژگی‌های محیطی و ریز رخساره‌ای نهشته¬های کربناته غنی از نومولیتید: یک مطالعه موردی از سازند جهرم در شمال غرب بندرعباس
محورهای موضوعی :جهانبخش دانشیان 1 * , سوگند غفوری 2 , سید علی معلمی 3 , الهام اسدی مهماندوستی 4
1 - دانشگاه خوارزمی تهران
2 - 2. دانشجوی دکتری چینه‌شناسی و فسیل‌شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه خوارزمی
3 - پژوهشکده ازدیاد برداشت از مخازن نفت و گاز
4 - دانشگاه خوارزمی
کلید واژه: ائوسن بالایی, سازند جهرم, شمال غرب بندرعباس, فرامینیفرا, محیط رسوبی.,
چکیده مقاله :
سازند جهرم با سن ائوسن پسین و ضخامت 42/344 متر در برش زیرزمینی سورو در شمال غرب بندرعباس مطالعه شد. این سازند دارای فراوانی و تنوع بالای نومولیتیدها است که در سراسر برش مشاهده می‌شوند. بررسی مورفولوژی نومولیتیدها نشان داد که این گروه از فرامینیفرها نسبت به عوامل محیطی مانند شدت نور و شرایط هیدرودینامیکی واکنش نشان داده و تغییراتی در اندازه، ضخامت و شکل پوسته خود نشان می‌دهند. بنابراین، مطالعه ویژگی‌های پوسته آن‌ها به تفسیر محیط رسوبی کمک می‌کند. بررسی مقاطع نازک منجر به شناسایی پنج ریزرخساره شامل پکستون حاوی فرامینیفر با پوسته پورسلانوز، پکستون حاوی پلویید و بیوکلاست، پکستون-گرینستون حاوی میلیولید، وکستون-پکستون حاوی بیوکلاست وNummulites، و پکستون حاوی نومولیتید شد. این ریزرخساره‌ها در محیط‌های لاگون، پشته‌های سدی، دریای محدود شده و دریای باز در رمپ داخلی نهشته شده‌اند. بر اساس داده‌های حاصل، محیط رسوبی سازند جهرم یک رمپ هموکلینال تفسیر شده است. بررسی مورفولوژی پوسته نومولیتیدها نشان داد که آن‌ها در ریزرخساره پکستون حاوی نومولیتید (دریای باز) بیشترین فراوانی را دارند. فرم‌های عدسی‌شکل و مسطح نشان‌دهنده بخش‌های عمیق دریای باز با شوری نرمال هستند. همچنین، Nummulites با کشیدگی کمتر و به‌صورت عدسی متورم تا عدسی‌شکل همراه با برخی بیوکلاست‌ها در محیط دریای باز محدود دیده می‌شود. در مقابل، نومولیتیدهای دارای ضخامت بیشتر و پوسته متورم با پراکندگی بسیار کم در محیط‌های عمیق‌تر لاگون حضور دارند. در نهایت، وجود فرامینیفرهای بدون منفذ و عدم حضور نومولیتیدها نشان‌دهنده لاگون‌های با شوری بالا و بیانگر نوسانات شوری در محیط است.
The Jahrum Formation, with a Late Eocene age and a thickness of 344.42 m, was studied in the Suru subsurface section, located in northwest Bandar Abbas. This formation contains abundant and diverse Nummulitids, which are observed throughout the section. The morphological analysis of Nummulitids indicates that these foraminifera respond to environmental factors such as light intensity and hydrodynamic conditions by altering their size, thickness, and shell shape. Therefore, investigating their shell characteristics contributes significantly to interpreting the depositional environment. Thin-section analysis led to the identification of five microfacies: Porcelaneous foraminifera Packstone, Bioclast Peloidal Packstone, Miliolids packstone to Grainstone, Bioclast Nummulites Wackestone to Packstone, and Nummulitid Packstone. These microfacies were deposited in lagoonal, sand shoal, restricted marine, and open marine environments within the inner ramp setting. Based on the obtained data, the depositional environment of the Jahrum Formation is interpreted as a homoclinal ramp. The morphological study of Nummulitids revealed that they are most abundant in the Nummulitid packstone microfacies of the open marine setting. The lenticular forms with flat test indicate deeper open marine environments with normal salinity. Additionally, Nummulites with thick test, appearing as inflated lenticular to lenticular forms, along with some bioclasts, are characteristic of restricted open marine conditions. In contrast, Nummulitids with greater thickness and more inflated shells occur with very low abundance in deeper lagoonal settings. Finally, the presence of imperforate foraminifera and the absence of Nummulitids indicate high-salinity lagoonal environments, reflecting salinity fluctuations within the depositional setting.
افقه، م.، احمدی، و. و غفاری، م.، 1397. محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی توالی‌های کربناته ائوسن در ناحیه جنوب کرمان، (بلوک لوت(: با تأکید بر اهمیت تجمعات نومولیتی )یا پشته¬های نومولیتی(. نشریه علمی- پژوهشی رخساره¬های رسوبی، 11 (2)، 272-287.
بختیاری، س.، 1388. اطلس راههای ایران، موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، 314 .
حسین زاده، م.، معلمی، ع. و دانشیان، ج.، 1394. چینه نگاری سنگی، ریز رخساره‌ها و محیط رسوبی سازند جهرم غرب و شمال غرب بندرعباس در جنوب ایران. پژوهش نفت، 25 (82)، 103-117.
خطیبی مهر، م.، آدابی، م. ح.، موسوی تسوج، م ر.، وزیری مقدم. و صادقی، ع.، 1392. میکروفاسیس، ژئوشیمی و محیط رسوبی سازند جهرم در کوه گچ، در جنوب شرقی شهر لار. فصلنامه زمین‌شناسی ایران، 7 (26)، 97-118.
دانشیان، ج.، یعقوبی، م. و طهماسبی سروستانی، ع.، 1397. چینه‌نگاری سکانسی نهشته‌های الیگو - میوسن در یال جنوبی تاقدیس احمدی (تنگ عبدی)، جنوب شرق شیراز. فصلنامه زمین‌شناسی ایران، 12 (46)، 1397.
فخاری، م. ، 1374. نقشه زمین‌شناسی چهارگوش بندرعباس، مقیاس250000 1: ، مدیریت اکتشاف.
قنبرلو، ح.، ربیعی وزیری، ح.، خیری، ه.، احمدی طاهری، م. و شهدادی، ع.، 1396. ریز رخساره‌ها و محیط رسوبی سازند شهبازان در چاه شماره 3 ميدان نفتي قلعه نار، جنوب غرب لرستان ریز رخساره‌ها و محیط رسوبی سازند شهبازان در چاه شماره 3 ميدان نفتي قلعه نار، جنوب غرب لرستان. فصلنامه زمین‌شناسی ایران، 11 (41)، 63-78.
مطیعی، ه.، 1372. چینه‌شناسی زاگرس، سازمان زمین‌شناسی کشور، طرح تدوین، 536 .
هادی، م.، مصدق، ح. و عباسی، ن.، 1394. تجمعات روزن¬داران کف زی بزرگ و تفسیر محیطی رسوبات ائوسن در کوه¬های سلطانیه (البرز غربی). انجمن دیرینه‌شناسی ایران، 3 (2)، 244-256.
Abd-Elhameed, S., Mahmoud, A.A. and Salama, Y., 2023. Late Paleocene–Early Eocene larger foraminifera from the Galala Plateaus, North Eastern Desert, Egypt: biostratigraphic, paleoenvironmental and paleoecological implications. Carbonates Evaporites, 38: 84.
Abyat, Y., Abyat, A. and Abyat, A., 2019. Microfacies and depositional environment of Asmari formation in the Zeloi oil field, Zagros basin, south-west Iran. Carbonates Evaporites, 34: 1583–1593.
Arni, P., 1965. L évolution des Nummulitinae en tant que facteur de modification des dépôts littoraux. Mémoires du Bureau de Recherches Géologiques et Minières, 32: 7-20.
Aurell, M., Bádenas, B., Ipas, J. and Ramajo, J., 2010. Sedimentary evolution of an Upper Jurassic epeiric carbonate ramp, Iberian Basin, NE Spain. Geological Society, London, Special Publications, 329(1): 89-111.
Ayyat., A. M. E, 2023. Sedimentological characteristics and genetic pathways of the nummulithoclast facies within the Middle Eocene rocks of Egypt. Arabian Journal of Geosciences, 16(12): 639.
Ayyat, A.M.E., 2022. Paleoenvironmental reconstruction, paleoecology and sequence stratigraphy of some Nummulites buildups in Egypt. Carbonates Evaporites 37: 60.
Bagtash, R.F., 2024. Facies analysis, palaeodepositional environment and sequence stratigraphic framework of the Jahrum and Asmari formations, Fars Province, Zagros Basin, SW Iran. Stratigraphy and Sedimentology Researches, 39(4): 37-52.
Beavington-Penney, S.J., 2002. Characterisation of selected Eocene Nummulites accumulations., Unpublished Ph.D. Dissertation, University of Wales, Cardiff, 374.
Beavigton- Penny, S. J. and Racey, A., 2004. Ecology of extant Nummulites and other larger bentic foraminifera, applications in palaeoenvironmental analisis. Earth-Science Reviews, 67: 219-265.
Brandano, M., Frezza, N., Tomassetti, L. and Caffaro, M., 2009b. Heterozoan carbonate in oligotrophic tropical waters: The Attard member of the Lower coralline limestone Formation (Upper Oligocene, Malta). Paleogeography, Paleoclimatology and Paleoecology, 272: 1 – 10.
BouDagher- Fadel, M. K., 2008. Evolution and Geological Significance of Larger Benthic Foraminifera. Developments in Palaeontology and Stratigraphy, 21: 1– 544.
Consorti, L., Schlagintweit, F. and Rashidi, K., 2020. Three shell types in Mardinella daviesi indicate the evolution of a paratrimorphic life cycle among late Paleocene soritid benthic foraminifera. Acta Palaeontologica Polonica, 65(3): 641-648.
Dunham, R. J., 1962. Classification of carbonate rocks according to their depositional texture in W. E., Ham, ed., Classification of carbonate rocks, AAPG. Memoirl, l: 108 – 121.
Flügel, E., 2010. Microfacies of Carbonate Rocks Analysis, Interpretation and Application. Springer – Verlag, Berlin, 984.
Geel, T., 2000. Recognition of stratigraphy sequences in carbonate platform and slop deposit empirical models based on microfacies analysis of Paleoecology deposit in southeastem Spain. Palaeogeography, Palaeoeecology, 155: 211-238.
Hadi, M., Mosadegh, H. and Abbassi., N., 2016. Microfacies and biofabric of nummulite accumulations (Bank) from the Eocene deposits of Western Alborz (NW Iran). Journal of African Earth Sciences, 124: 216-233.
Hallock, P., 1979. Trends in test shape with depth in large, symbiont-bearing foraminifera. Journal of Foraminiferal Research, 9: 61–69.
Hallock, P., 1981. Production of carbonate sediments by selected large benthic foraminifera on two Pacific coral reefs. Journal of Sedimentary Research, 51: (2) 467-474.
Hallock, P., Forward, LB. and Hansen, HJ., 1986. Influence of environment on the test shape of Amphistegina. Journal of Foraminiferal Research, 16: 224–231.
Hohenegger, J., Yordanova, E. and Hatta, A., 2000. Remarks on West Pacific Nummulitidae (Foraminifera). Journal of Foraminiferal Research, 30: 3–28.
Jorry, S.J., 2004. The Eocene Nummulites carbonates (Central Tunisia and NE Libya): sedimentology, depositional environments, and application to oil reservoirs. University of Geneva, 226.
Khattab, MA., Radwan AE., El Anbaawy, MI., Mansour, MH. and El Tehiwy, AA., 2023. Three dimensional structural modelling of structurally complex hydrocarbon reservoir in October Oil Field, Gulf of Suez, Egypt. Geological Journal, 58, 11, 4146-64.
Kenter, JAM., Harrisb, PM. and Porta, GD., 2005. Steep microbial bound stone dominated platform margins: examples and implications. Sedimentary Geology, 178: 5–30.
Martín-Martín, M., Guerrera, F., Tosquella, J. and Tramontana M., 2021. Middle Eocene carbonate platforms of the westernmost tethys. Sedimentary Geology, 415:105861.
Moallemi, S.A., Daneshian, J. and Hosseinzadeh, M., 2014. Lithostratigraphy, Microfacies Investigation and Paleoenvironmental Reconstruction of the Jahrum Formation in the West and North of the Bandar Abbass Area, South Iran, Advances in Environmental Biology, 8, 4, 963-974.
Mohammadi, E., 2020. Sedimentary facies and depositional environments of the Oligocene–early Miocene marine Qom formation, Central Iran Back-Arc Basin, Iran (northeastern margin of the Tethyan Seaway), Carbonates and Evaporite, 35: 1-29.
Mossadegh, Z., Haig, D., Allan, T., Adabi, M. and Sadeghi, A., 2009. Salinity changes during Late Oligocene to Early Miocene Asmari Formation deposition, Zagros Mountains, Iran. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 272:17–36.
Ni, X., Shen, A., Chen, Y., Guan, B., Yu, G., Yan, W., Xiong, R. and Li, W., Huang, L., 2016. Comprehensive insight of the Cambrian carbonate platform types as well as margin segmentation characteristics' exploration in Tarim Basin. Natural Gas Geoscience, 1:73–84.
Özgen-Erdem, N. and Koç-Tasgin, C., 2020. Microfacies and Depositional Environment of the Ilerdian Carbonates in the North-Western Tosya (SE Kastamonu) Region, Northern Turkey. Journal of the Geological Society of India, 93: 704-712.
Pleș, G., Kovecsi, S-A., Bindiu‑Haitonic, R. and Silye, R., 2020. Microfacies analysis and diagenetic features of the Eocene nummulitic accumulations from northwestern Transylvanian Basin (Romania). Facies, 66 (3): 1-20.
Racey, A., 1995. Lithostratigraphy and larger foraminiferal (Nummulitid) biostratigraphy of the Tertiary of northern Oman. Micropaleontology, 41 (Suppl.), 1–123.
Racey, A., 2001. A review of Eocene nummulite accumulations: Structure, formation and reservoir potential. Journal of Petroleum Geology, 24: 79-100.
Rasser, M. W., Scheibner, C. and mutti, M., 2005. A Paleoenvirormental standard section for early Ilerdian tropical carbonate factories (Corbieres, France; Pyrenees, Spain), Facies. 51: 2017-232.
Romero, J., Caus, E. and Rosella, J., 2002. A model for the paleienvironmental distribution of larger foraminifera based on late Middle Eocene deposits on the margin of the South Pyrenean basin (NE Spain). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 179 (1): 43 – 56.
Sanders, D. and Höfling, R., 2000. Carbonate deposition in mixed siliciclastic-carbonate environments on top of an orogenic wedge (Late Cretaceous, Northern Calcareous Alps, Austria). Sedimentary Geology, 137: 127-146.
Santantonio, M., Scrocca, D. and Lipparini L., 2013. The Ombrina-Rospo Plateau (Apulian platform): evolution of a carbonate platform and its margins during the jurassic and cretaceous. Marine and Petroleum Geology, 42:4–29.
Seddighi, M., Briguglio, A., Hohenegger, J. and Papazzoni, C.A., 2015. New results on the hydrodynamic behaviour of fossil Nummulites tests from two nummulite banks from the Bartonian and Priabonian of northern Italy. Bollettino della societa paleontologica italiana. Societa paleontologica italiana, 54(2): 103-115.
Scheibner, C., Speijer, R.P. and Marzouk, A.M., 2005. Larger foraminiferal turnover during the Paleocene/Eocene Thermal Maximum and paleoclimatic control on the evolution of platform ecosystems. Geology, 33: 493–496.
Sinapour, M. and Seyrafian, A., 2021. Microfacies and sedimentary environment of the Jahrum Formation, south-central Zagros basin. Carbonates Evaporites, 36:1-19.
Wilson, J. L., 1975. Carbonate facies in Geologic History. Springer, Berlin, Heidelberg, NewYork, 471.
Zohdi, A., Mousavi-Harami, R., Moallemi, S. A., Mahboubi, A. and Immenhauser, A., 2013. Evolution, paleoecology and sequence architecture of an Eocene carbonate ramp, southeast Zagros Basin, Iran. Arabian Journal of Geosciences, 18, 4, 49-80.